Awe Mexico y mundo henter ta observa Cinco de Mayo

Cinco de mayo ta un celebracion anual teni riba dia cinco di Mei. E fecha aki ta pa conmemora e victoria di e armada Mexicano riba e Imperio Frances durante e bataya di Puebla riba 5 di Mei, 1862, bao di liderazgo di General Ignacio Zaragoza.

E victoria di e forsa Mexicano mas chikito contra un forsa Frances mas grandi tabata un boost pa e moral di e Mexicanonan. Un aña despues di e bataya, un forsa Frances hopi mas grandi, a derota Zaragoza den e di Dos Bataya di Puebla, y Mexico City pronto a cay bao di e invasornan.

Na Merca, Cinco de Mayo a tuma e significancia mas leu cu Mexico. Es mas, e ta wordo celebra mas hopi na Merca cu na Mexico mes. E fecha aki a wordo asocia cu e celebracion di e cultura Mexicano-Mericano. E celebracionnan aki a cuminsa na California, unda cu ta wordo observa anualmente desde 1863. E dia a gana un popular nacional den añanan 80, danki na e campañanan publicitario di companianan di cerbes y di biña. Awendia, Cinco de Mayo ta genera benta di cerbes pareu cu esun di Super Bowl.

Na Mexico, e conmemoracion di e bataya ta continua den un forma mas ceremonial, manera paradanan militar y recreacion di bataya. E ciudad di Puebla ta marca e evento cu un festival di arte, festival di cushina local y recreacion di e bataya.

Tin biaha ta confundi Cinco de Mayo cu e Dia di Independencia di Mexico – e dia nacional mas importante na Mexico, cu ta wordo celebra riba dia 16 di September, conmemorando e Grito di Dolores, cu a inicia e guera di Independencia Mexicano for di Spaña.

Cinco de Mayo tin su origennan den e di dos intervencion Frances na Mexico, cu a tuma luga despues di e Guera Mexicano-Americano di 1846-48 y e Guera di Reforma 1851-61. E Guera di Reforma tabata un guera civil cu e Liberalnan (kende ta kere den e separacion di iglesia y estado y libertad di religion) contra e Conservativonan (kendenan ta na fabor di un union estrecho entre e Iglesia Catolico y e estado Mexicano). E gueranan aki casi a manda e Tesoreria Mexicano den bancarota. Riba dia 17 di Juli 1861, e Presidente Mexicano Benito Juarez a emiti un moratorio den cual mester a suspende tur pago di debe externo pa dos aña. Como respuesta, Gran Britania, Francia y Spaña, a manda forsanan naval pa Veracruz pa demanda nan pago. Gran Britania y Spaña a negosha cu Mexico y a hala atras, pero Francia, e tempo ey goberna pa Napoleon III, a dicidi a uza e oportunidad pa establece un imperio na Mexico cu lo faborece interesnan Frances, e di dos Imperio Mexicano. E imperio tabata parti di un asina envisiona “America Latina” (termino uza pa accentua e familiaridad cultural di e region cu Francia), cu lo reconstrui influencia Frances den e continente Americano y ta exclui teritorionan Anglofono Mericano.

Invasion Frances y victoria Mexicano

Casi na final di 1861, e flota arma Frances a ataca Veracruz, bahando un forsa grandi Frances y forsando Presidente Juarez y su gobierno pa hala atras. Moviendo for di Veracruz pa Mexico City, e armada Frances a haya resistencia pisa for di e Mexicanonan cerca di Puebla, na e fortnan Mexicano di Loreto y Guadalupe. E armada Frances di 8 mil a ataca e armada Mexicano, no mucho bon arma, di 4 mil. Riba dia 5 di Mei, 1862, e Mexicano decisivamente a derota e armada Frances. E victoria aki a representa un boost moral significante na e armada Mexicano y e pueblo Mexicano colectivamente y a yuda establece un sentido di union y patriotismo nacional.

 

Eventonan despues di e bataya

E victoria Mexicano, sinembargo, no tabata pa largo. Un aña despues, cu un tropa di 30 mil, e Francesnan por a derota e armada Mexicano, capturando Mexico City y instala Emperador Maximilian I como gobernante di Mexico. E victoria Frances tambe no a dura mucho, durando solamentre tres aña, for di 1864 pa 1867. Pa 1865, “cu e guera civil Mericano tras di lomba, Merca a cuminsa provee mas asistencia politico y militar na Mexico pa core cu e Francesnan. Riba e conclusion di e Guera Civil Mericano, Napoleon III, confrontando un resistencia persistente di guerilla Mexicano, e menasa di guera cu Prussia, y “e prospecto di un confrontacion serio cu Merca,” e salida for di Mexico a cuminsa na 1866. E Mexicanonan a recaptura Mexico City y Maximilian I a wordo atendi y ehecuta, hunto cu su generalnan Mexicano, Miguel Miramon y Tomas Mejia Camacho na Cerro de las Campanas, Queretaro.

“Riba dia 5 di Juni, 1867, Benito Juarez finalmente a drenta Mexico City, unda cu el a instala un gobierno nobo y a reorganisa su administracion.

 

Significancia

E Bataya di Puebla tabata significante, tanto nacional como internacional pa varios rason. Pa prome, apesar cu nan tabata considerablemente poco, e Mexicanonan a derota un armada Frances miho ekipa. “E bataya aki ta significante caminda cu 4 mil solda Mexicano tabata den su minoria compara cu e armada Frances di 8 mil, cu no por a wordo derota pa casi 50 aña.” E di dos, desde e Bataya di Puebla, algun hende ta argumenta cu ningun pais den Americas, a wordo subsecuentemente invadi pa otro forsa militar Europeo. Historiado Justo Sierra a skirbi den su Evolucion Politico di e Pueblo Mexicano, cu, si Mexico no a derota e Francesnan na Puebla dia 5 di Mei, 1862, Francia lo a bay yuda e Confederadonan den e Guera Civil Mericano y e destino di Merca lo tabata diferente.