Anouk Balentina: Falta mas conscientisacion pa nos medioambiente

E aña aki, Dia Mundial di Medioambiente ta enfoca riba restauracion di ecosistemanan y ta hiba e lema: “Reimagina, recrea, restaura”.

Kico ta un ecosistema y pakico e ta importante?
Un ecosistema ta un unidad cu ta consisti di organismonan bibo cu ta depende di otro pa sobrevivi y cu ta comparti e mesun habitat. Ecosistemanan ta fundamental pa nos sobrevivencia.

Ecosistemanan ta absorba mita di e emisionnan di C02 cu humanidad ta genera, door di entre otro fotosynthesis door via matanan y absorbacion door di awa di lama. Ecosistemanan ta provee ekilibrio den nos medioambiente, manera regula e clima y controla erosion pero tambe ta provee ekilibrio cultural asocia cu turismo.

Ehempelnan di ecosistemanan na Aruba ta nos mangelnan y nos coralnan. Den cuadro di turismo por pensa riba e scogencia pa bin Aruba, por ehempel pa snorkel of scubadive pa observa nos bunita coralnan y bida marino of simplemente pa bishita nos beachnan dorna cu santo blanco procedente di coralnan of nos esplendido mangel halto.

E futuro di nos ecosistemanan
Den actualidad, e actividad humano ta un di e factornan principal cu ta poniendo e sobreviviencia di nos ecosistemanan den peliger. Por menciona na prome luga e contaminacion causa door di un mal maneho di desperdicio manera na Parkietenbos y industrianan manera WEB, pero tambe e uzo excesivo di materialnan no biodegradabel manera plastic, cu ta strobando nos ecosistemanan pa regenera.

Den e sentido aki ta fundamental y urgente pa haya colaboracion y accion inmediato di gobierno pa frena efectonan devastado. Manera hues a stipula den e caso recien di Refineria Isla na Corsou y tambe den caso internacional Urgenda, gobiernonan tin e obligacion, a base di tratadonan internacional, pa bin cu leynan y medidanan pa reduci daño ambiental y reduci emision di C02.

Aruba no tin leynan necesario pa por garantisa proteccion di nos naturalesa y medioambiente. Locual tin den nos leynan vigente no ta duna e garantia y proteccion necesario. Tambe falta control estricto, supervision y enforsamiento di e leynan existente. Gobierno tin obligacion pa contribui na educacion y consientisacion di e ciudadanonan riba e tema aki. Gobierno mester ta un ehempel pa e ciudadano y recorda e ciudadano frecuentemente pakico cuida nos ecosistema ta asina importante pa por sobrevivi na e mundo aki.

Generacion Restauracion: reimagina, recrea y restaura
Durante demasiado tiempo, nos a permiti pa destruccion (consiente y inconsiente) di nos ecosistemanan tuma luga. E perdida di ecosistemanan ta privando ful mundo di suministro di oxigeno. Nos no por permiti esaki mas. E emisionnan global di gasnan, manera C02, ta keda aumenta y nos planeta ta un paso pa un cambio climatico potencialmente catastrofico.
E pandemia di COVID-19 tambe a demostra con desastroso e consecuencianan di perdida di ecosistemanan por ta. Door di a reduci e area di habitat natural di nos animalnan, nos a crea condicionnan ideal pa e patogenonan, incluyendo coronavirus, por propaga.

Restaura nos ecosistema ta nifica preveni, stop y reverti e dañonan.
Pa e motibo preciso aki e Decenio di Nacionan Uni pa Restauracion di Ecosistemanan (2021-2030) a presenta un mision global pa reviva miles di miyon hectar di tera y lama. Solamente cu ecosistemanan saludabel nos por mehora nos medionan pa sobrevivi, contra-aresta e cambio di clima y para e colapso di biodiversidad.

E restauracion di nos ecosistemanan ta un tarea global y tin un escala enorme, pero tambe e ta inclui accionnan chikito cu cada un di nos por realisa diariamente. Algun ehempel ta cultiva y planta mata, contribui na un Aruba mas limpi reduciendo nos desperdicio, reuza, rechasa materialnan cu por end up den nos naturalesa, por ehempel recibonan/ documentonan di papel por pidi pa hayanan digital, uza termo na luga di cada biaha cups di plastic, si tin cosnan cu por reuza p.e. por regala na esunnan cu si por hasi uzo di nan, no laga nos sushedad atras y si bo topa algun sushedad, a pesar no ta abo a bente eynan por recog’e.

Tambe nos por preveni mas daño door di consientisa otronan riba e tema. Nos mester corda cu nos medioambiente ta di nos tur. Cada accion cu bo ta tuma por contribui na proteccion of destruccion di nos ecosistemanan. Nos deber y responsabilidad ta pa debolbe e fabor na naturalesa haciendo tur locual ta den nos alcanse pa protehe.

Mr. Anouk Balentina, hurista y activista medioambiental.