Union Oropeo: Solidaridat ku St. Maarten

Despues di e desaster ku orkan Irma a kousa e isla di St. Maarten nos por puntra nos mes di unda e sosten finansiero lo bin pa por rekonstruí e isla. No ta mi intenshon pa elaborá riba e ayudo finansiero ku Ulanda ta òf por duna Sint Maarten kompará ku Fransia ta òf por duna Saint Martin. E relashon estatal entre Fransia i St. Martin ta kompletamente diferente for di esun di Ulanda i St. Maarten. Kaminda St. Martin ta un provinsia di Fransia; St. Maarten, meskos ku Kòrsou i Aruba ta un pais outónomo den reino Ulandes. Den e artíkulo aki mi ta enfoká riba e relashon di Komunidat Oropeo ku su teritorionan ultramar. Union Oropeo tin un relashon speshal ku islanan ku tabata kolonia di algun di e estado miembronan Oropeo. E Tratado di Union Oropeo ta menshoná dos status pa e islanan aki: UPG i LGO. Kòrsou, Aruba i St. Maarten tin e status LGO.
E kaso di St. Maarten ta masha speshal pasó e parti Ulandes di e isla ta LGO, i St. Martin, e parti Franses, ta UPG. E islanan ku status UPG, kontrali na e LGOnan, ta forma parti di e área teritorial di Union Oropeo. Esaki ta nifiká ku na promé lugá leinan Oropeo ta konta pa nan tambe. Na di dos lugá ta bon pa menshoná ku Union Oropeo tin komo meta pa kaba ku e diferente nivelnan di desaroyo den teritorio Oropeo i pa hasi e retraso sosial ekonómiko ku tin den e diferente regionnan mas chikí. A base di artíkulo 349 di e Tratado di Funshonamentu di Union Oropeo, e UPGnan tin derechi riba ayudo di estado i alabes tin akseso na e fondonan struktural i na e programanan horizontal di Union Oropeo. For di aña 2002, Union Oropeo a lanta un fondo nobo ku yama Fondo di Solidaridat.
Ku e Fondo di Solidaridat (presupuesto anual di 1 bion euro) aki, Union Oropeo por brinda ayudo finansiero na e estado miembronan, i pues e UPGnan, den kaso di desaster di naturalesa. Dor ku St. Maarten ta un LGO i no ta kai bou di área teritorial di Oropa, e no ta bin na remarke pa e Fondo di Solidaridat. St. Martin ku ta un UPG, si ta bin na remarke pa e fondo aki den kaso di un katástrofe manera orkan Irma. Un kondishon ta ku e daño mester ta por lo ménos 1% di e gdp di e region/isla. Outoridatnan di St. Martin konhuntamente ku Fransia, tin 10 siman pa entregá un petishon pa sosten finansiero serka Union Oropeo, pa por bin na remarke pa e ayudo finansiero aki. Último añanan, despues di adaptashon di e leinan, e ayudo finansiero ta wòrdu duná hopi lihé. Union Oropeo ta duna un adelanto di 10% di e suma manera e petishon wòrdu honrá, pa por kuminsá al instante ku drechamentu di e infrastruktura den áreanan di koriente, awa pa bebe, telekomunikashon, transpòrt, salubridat i edukashon etc. E adelanto finansiero mester sòru tambe pa bin bibienda den un tempu kòrtiku pa e poblashon.
E isla Madeira ta un UPG ku ya den dos okashon por a konta ku ayudo finansiero for di e Fondo di Solidaridat. Den 2010 e isla aki a haña 31,3 mion euro pa motibu di un inundashon i den 2016 Madeira a haña 3.8 mion euro pa motibu di kandela (wak e potrèt aki bou). E ayudo finansiero, manera menshoná aki riba, ta bin di un fondo speshal pa yuda den momentu di krísis total. Banda di esaki Madeira i e parti St. Martin por bin na remarke pa fondonan struktural i fondo di e programanan horizontal di Union Oropeo. Madeira a benefisiá di 320 mion euro di e Fondo Oropeo di Desaroyo Regional den e periodo 2007-2013. Ademas e isla ta benefisiá di 143 mion euro di e Fondo di Koheshon. Esaki ta un di e motibunan ku e rekonstrukshon di St. Martin, lo por bai muchu mas lihé i fásil, ku St. Maarten. Un kos ta sigur, ku lo no tin hopi diskushon manera nos ta tende awe, ku Fransia ta duna mas ku Ulanda. E simpel echo di tin e status UPG, ta pone ku e parti Franses, ta den un situashon muchu mas faborabel ku e parti Ulandes.