Shurman Milliard: Un Arco Iris den tempo di Covid

Den  momentonan espantoso mundial nos mester para keto un rato y wak atras den pasado. Kico nos a haci robes, y den kico nos lo mester hinca nos energia y tempo pa evita problemanan mas grandi den futuro. Hopi hende lo pensa entre otro ariba e 2 gueranan mundial, e guera friu, e caida di e mercado financiero riba Wallstreet y e atake ariba e Twin Towers riba dia 11 september 2001. 

Tur e momentonan aki tabata tin un efecto grandi y a trece un “ripple effect” cu ne. Algun di e “ripple”nan aki tabata economico y otronan tabata social. Tambe localmente tabata tin sucesonan cu a sacudi nos bida. Status Aparte di Aruba ta un logro cu te awe nos ta sinti su efecto. Ta tuma decisionnan a base di emosion y den esey por tin peliger pa futuro scondi aden. 

Algun scol ta habri pa 100%, otronan ta parti e klasnan den dos y otro nan ta haci mas tanto posibel pa medio di internet. 

Ta necesario pa cuminsa cu enseñansa na un manera of otro pa asina e generacion aki cu ta bay scol no haya un retraso den nan estudio. Ta duna hopi espacio na e scolnan pa nan mes scoge nan maneho. Naturalmente nos mester tene cuenta cu e siguridad di e alumno y e docentenan pero con e scol ta cumpli cu esaki ta keda na nan. Door di duna espacio na e scolnan ta crea un base den  e respectivo scolnan. 

Tur scol por check kico ta pas mas miho cerca nan. Pero duna espacio ta bay man den man cu intrankilidad. Ta falta ainda pa prueba ta e manera mas miho pa traha. Pa awo no ta mira e diferente maneranan pa educa como negativo cerca e mucha y hobennan. Nos ta den un situacion cu ta cambiando mundo riba hopi tereno. 

Banda di e pandemia nos norma y balornan ta sacudi te den e nucleo. Adultonan ta papia di discriminacion, politica, corupcion y cultura. 

Nos tin preocupacionnan directo di entre otro trabao, salario, pago di gastonan fiho y ayudo pa esnan mas vulnerabel den nos comunidad, cualnan ta nos anciano, muchanan, esnan deshabilita y famianan cu un entrada hopi abou. Banda di esey nos tin miedo pa wak den futuro. 

No kier papia mes di e mercado di vivienda, margennan di interes, companianan cu lo sufri y e mercado laboral. Por mira cu companianan grandi manera Apple y Tesla a sufri perdidanan grandi riba e mercado di accion. Esaki ta solamente dos compania pero e “snowball effect” riba e resto di e mercado ta causa problemanan grandi.

Na Aruba tambe nos ta mira cambio. Si nos para keto na nos custumber di compra nos ta mira un desplasamento. Hendenan ta anda na un manera mas cauteloso cu placa cu ta drenta. Mas y mas hende ta evita compranan grandi. Hasta riba e mercado di combustibel nos ta mira e efecto di e temponan bruha aki. 

Despues di a conduci un investigacion chikito riba 12 supermercado rond di Aruba, a ripara algo spantoso. Supermercadonan a mira un bahada den e benta. Ora ta trata come saludabel ta mira cu ta eynan ta purba baha gasto mas. Ta cumpra menos combustibel fresco manera berdura y fruta.

Pero tambe benta di carni a baha. Ta mira cumpramento na bulto como eficiente. E unico departamento cu a mira un aumento di benta ta e departamento di alcohol. Hendenan ta bebe mas na cas mirando cu esey ta mas barata y tambe door di e diferente medididanan pa bishita bar y café ta haci cos mas dificil.

Cu mas consumo di alcohol na cas ta bin mas problema social na cas tambe manera maltrato di mucha y depresion. Tur e asuntonan aki lo bay tin un efecto mas despues riba nos estado di cuido. Ta imposibel pa calcula con grandi e efecto aki lo ta. Nos no sa cua espacio e sector priva lo tin otro aña pa donacionan na fundacionan op nos isla chikito. 

 Con e fundacionnan lo por funciona sin e donacionnan aki mirando cu pais Aruba tambe mester hala faha mara riba tur frontera. 

Ta trata tur e problemanan aki den diferente sala di reunion door di personanan cu ta na poder pa tuma decision riba esakinan. Cu ayudo financiero for di exterior nos ta spera riba un bon progreso di e asuntonan y e caminda corecto pa recuperacion. Tur esaki ta parce hopi negativo. 

Toch tin oportunidadnan grandi cu lo por gara. Den momentonan caotico por tin desaroyo positivo tambe. Reorganisacion di opinionan, un pueblo cu ta para pa un restructuracion di norma y balornan di e comunidad, custumbernan cultural anticua cu por pone un banda. Por ehempel por pensa aki riba e opinion tocante e dunamento di un “klap di coreccion” den educacion di un mucha como e unico manera pa trece structura y orden den hubentud di e mucha. 

Awendia nos sa mucho mas tocante e posibilidadnan den educacion di mucha door di estudionan haci. Nos por tuma e oportunidad pa trece un cambio den esaki den comunidad.

E pregunta ta si nos norma y balornan ta nos proprio norma y balornan, den e epoca aki di influencianan teconologico y di medionan social? Kico ta nos cultura en realidad? Sinterklaas y Zwarte Piet no ta parti di nos cultura?

E celebracion aki ta di e tempo aki, si nos concidera e imagen di discriminacion cu e ta crea? Awo ta e momento adecua pa haci e manera di pensa aki discutibel, pa logra kibra cu taboo. E speransa ta cu for di e shinishi di COVID-19 Phoenix lo rebiba.

Ora nos ta papia di nos muchanan mi ta mira e derechonan di mucha como e biento magico cu por laga e cosnan bunita florece. E derechonan di mucha a nace despues di un tempo den cual hendenan y hopi mucha a sufri hopi. Despues cu tabata tin hopi trauma. Despues cu generacionnan a haya hopi cicatriz.

Awor nos tin un chens pa usa e derechonan di mucha como e base pa nos comunidad. Nos por usanan pa siña mucha pa usa nan voz, pa duna nan e chens pa participa, pa siña nan con pa siña di nan foutnan, pero tambe pa informa adulto e dicon e derechonan aki a wordo traha, pa evita repiticion di fayo y pa evita fayonan nobo. 

E derechonan di mucha no tey solamente pa e muchanan, nan tey pa e futuro di nos tur.Un bon conocemento di e derechonan di mucha ta un “must” pa tur profesional riba e tereno social y educativo. Esaki mi no ta mira bek den e  cultura di nos isla y tampoco den esun di nos hermana  islanan den Reino. Laga e derechonan di mucha sirbi como e fundeshi den e renobacion di nos estado di cuido.