RAFT ta un “fait accompli”: Mester deal cu ne awo!

“Partidonan Politico, politiconan den e ultimo dianan aki ta duna un dejavu, di loke a bin ta papia ya caba pa casi 40 aña y awe ainda tin e mes un discusionnan andando”, asina Otmar Oduber a duna di conoce. E discusionnan andando rond di situacion actual di nos finanzas publico ta igual na e ultimo 4 decadanan, pa esnan cu tabata den politica e tempo ey, esnan cu a sali for di den politica y pa esnan nobo cu a caba di drenta den politica cu ta yama nan mes e generacion nobo.

E nucleo di e discucionanan aki ta hiba nos na e tristo realidad cu Hulanda a perde respet durante añanan pa motibo di incumplimento di e diferente gobiernonan. Awe Aruba ta den e situacion aki debi cu gobierno nan, un tras di otro, incluiendo gobiernonan di cual mi persona a forma parti di nan, no tawata tin e curashi y determinacion pa actua na un forma responsabel pa cu e tema sensitivo aki.

“Na momento cu a dicidi di sali for di AVP un di e puntonan cu a trece padilanti na gobernador ta netamente e maneho financiero, mi persona a bandona un stoel di minister paso e tempo ey partido AVP no tabatin e curashi, siendo cu e tempo ey a aserca sr. Bermudez pa bin yuda implementa un impuesto menos directo y mas indirecto, osea un sistema BTW.

Sinembargo no ta bao di AVP so, pero mes un cos ta pasando bao di e signatura di partido MEP cu ta un coalicion na e momentonan aki. Nada no a cambia den e dos manera nan aki di maneha Pais Aruba, mes un figuranan cu ta consehero di e gobierno awe, tawata mandatarionan 15 aña pasa di e gobierno y ainda no por caba di implementa un sistema di BTW cu ambos partido grandi y gremionan aki na Aruba tawata y ta sostene. Awe nos ta papia di un College Aruba financieel toezicht (CAFT) cu a bira un Landsverordening Aruba tijdelijk financieel toezicht (LAFT) y cu awe ta un Rijkswet Aruba financieel toezicht ( RAFT).

Sinembargo, na final di dia tur loke cu a sosode ta cu Aruba a perde den e añanan di discusion cu for di momento cu tabatin CAFT pa awe cu Aruba tin RAFT a pasa casi 10 aña y e unico diferencia ta cu Aruba ta perdiendo completamente su autonomia financiero cu tanto nos ta papia, lucha y ta orguyoso di dje riba cual nos Sttus Aparte ta basa riba dje den cual nos mes tawata fiha e maneho financiero. Awe esaki ta bai perdi y ta transforma si mes den un RAFT, unda ta hala nos Parlamento un banda y ta laga e poder legislatibo den man un biaha mas di Den Haag, bayendo atrobe 40 aña atras.

RAFT ta un otro nomber pero e ta den e mes un acento cu tur e otro dosnan y e ta significa cu enbes cu nos parlamento di Aruba ta bay dicidi nos situacion di maneho financiero aki na Aruba, Den Haag y Tweede kamer ta esunnan cu ta bay dicidi unabes cu RAFT wordo confirma.Si RAFT ta bon of malo nos politiconan di Aruba a crea RAFT y ta nos mes como politiconan a crea pa Hulanda no tin confiansa mas den nos, pero esey no ta kita cu Aruba tampoco tin confiansa den Hulanda.

Loke ta bon cla ta cu Hulanda a uza Aruba na momentonan cu nan tabata sa Aruba tabata vunerabel pa asina nan por yega na e punto cu nos ta awe como Pais. Na momento cu Aruba tabata den pandemia y cu a firma tur sorto di documento debi cu Aruba tabatin e necesidad, nos mester a corda riba e consecuencianan cu e firmamento nan ta bay tin pa nos Pais.  

Tin politiconan ta gaba cu a inverti den proyectonan grandi y ta pesey tin debe awe, ta mes un cos ora cu bo tin cu fia y inverti pa cumpra un cas. No tin e placa e ora ey, pero ta inverti den hypotheek y lo page den 20 pa 30 aña. Sinembargo e diferencia di loke e politico aki a trece padilanti, e realidad ta  cu cualkier famia segun e forsa di e cartera por traha un cas y no ta haci un hypotheek bay banco unda cu ta fia un placa cu bo sa foi delanta caba cu bo no ton e forza pa page bek.

Sinembargo, netamente esaki ta loke cu e gobierno den pasado a haci y a hinca Aruba den un debe cu awe Aruba ta den un situacion dificil, mas ainda despues na momento cu mester a fia pa COVID tambe. Tipo di discusionnan asina mester yega na mesa cu ne y yega na un conclusion nacional cu un gobierno di 4 aña  no por mara un Pais na 20 pa 30 aña di debe. Esaki ta un situacion cu no por. No ta pasobra den e sistema cu nos tin den parlamento si tin 11 y cu ta sostene e gobierno sea cu e ta robes of no y toch ta pasa un suma di placa paso e parlamento ta cu su gobierno.

Oduber ta convenci cu ta hopi importante pa haci cambionan den e ley di Aruba y den constitucion si ta necesario. Si un gobierno kier mara e Pais na mas cu 10 aña bay ariba manera cu a sosode ultimo, ta importante pa no solamente mester tin un mayoria den parlamento, pero mester tin sikiera  dos tercera parti di parlamento cu ta duna e gobierno e sosten di mas cu 10 aña di debe pa generacionnan di e Pais.
No ta husto pa ningun gobierno pone Aruba den e situacion cu e ta na e momentonan aki.

Hulandesnan ya caba ta staciona na diferente departamentonan na Aruba, manera na inmigracion,Aduana na aeropuerto y den un cantidad di otro departamentonan. E discusion cu nos tin awe cu nos status aparte,si nos ta soberano, si nos ta independiente of no, cu lo e haci un diferencia riba e situacion financiero cu nos tin y pa loke ta trata obligacionnan cu nos tin pa entre otro un RAFT, no por cana un otro caminda cu nonta esun di firma “teken bij de kruisje”.

Como cu gobierno ya a firma caba  y a haci un fiansa den un di temporada di mas dificil cu Aruba tabata aden pa salba e ciudadanonan na Aruba pa tin pan riba mesa y pa companianan no cera, e debe aki ya a wordo haci y a keda firma caba. Hulanda a haya su oportunidad y COVID a duna Hulanda e oportunidad aki pa haya Aruba na rudia na momento cu mester a presta 916 miyon florin debi na e COVID.

Actualmente Hulanda a pone Aruba lomba contra muraya y lo mester firma. Unico cu a keda Aruba awo ta di lucha pa crea un miho contenido posibel di e RAFT actual cu mas contenido na favor di Aruba y posibel inversionan pa futuro. Pa por logra esaki, awo cu ya ta cinco pa diesdos, mester uni den un solo frente y confronta Hulanda cu un RAFT cu beneficionan adicional pa Aruba. RAFT ta un echo, ta keda na nos como Pais pa dune su miho contenido y poco poco recupera e confiansa di Hulanda.