Luna y Dia Internacional di Idioma Crioyo

Diadomingo awo, dia 25 di october, ta Dia Internacional di Idioma Crioyo, un dia proclama pa UNESCO, pa reconoce y celebra e idiomanan y culturanan Crioyo den mundo. Na 1982 gobierno di Seychelles a organisa e prome Siman di Idioma Crioyo. E prome Dia
Internacional di Idioma Crioyo a tuma luga dia 28 di october 1983.

Y for di e aña ey ta celebra e dia aki den tur pais cu tin idioma crioyo, mayoria di biaha riba e ultimo diadomingo di october. E reconocemento aki di parti di UNESCO no ta algo cu a bin diripiente of djis pa gracia. Esaki ta resultado di un bataya largo y duro di hopi academico, militante y politico rond mundo. Entretanto tin diferente organisacion importante cu ta traha na vanguardia di e idiomanan crioyo aki. Ehempel di un organisacion cu ta traha na nivel mundial y di Caribe ta Society for Caribbean Linguistics (SCL) cu dos biaha caba a tene conferencia na Aruba.

Ehempel di organisacion cu ta traha na nivel di pais ta Fundacion Lanta Papiamento (FLP) di Aruba y su rumannan na Boneiro, Corsou y na Hulanda. Hunto e cuater fundacionnan aki ta forma Plataforma Union di Papiamento y ta traha na nivel di reino. E fundacionnan aki tin contacto tambe cu organisacion di otro parti di Caribe. Na Aruba, Corsou y Boneiro nos a dal diferente paso importante padilanti den reconocemento di nos idioma Papiamento. E reconocemento creciente di e propio papiado di Papiamento ta riparabel: nos ta uz’e mas y mas den tur gremio di nos comunidad, nos no tin berguensa mas pa pronkia cu ne tur caminda y pa defend’e, sigur den nos literatura y musica. Na 2003 el a bira oficial na Aruba, loke ta un logro masha grandi mes.

Pero nos no ta cla ainda cu e lucha pa nos idioma ,haya su luga tur caminda cu e mester ta. Ainda nos leynan hudicial ta consider’e inapto pa uzo den documento hudicial, por ehempel di notario. Ainda ta duna preferencia na Hulandes, Ingles y Spaño den enseñansa. Ainda falta di conocemento cerca hopi hende ta pone cu ta yam’e un dialecto of un mescla di hopi idioma. Ainda tin hende cu ta uza tur forsa, scondi of bisto, pa evita pa Papiamento drenta enseñansa como idioma di instruccion, neglishando asina e derecho di nos muchanan y e beneficio di uzo di Papiamento pa nan desaroyo intelectual. Fundacion Lanta Papiamento ta convenci cu nos pueblo tin tur derecho di ta orguyoso di nos idioma Papiamento y nos cultura. Nos mester por demostra esey.

Papiamento a sobrebibi masha hopi atake pisa den historia. Hopi hende no sa, cu kier a elimina Papiamento, pasobra e no ta un idioma Europeo. Esey no a logra, al contrario: Papiamento ta mas fuerte cu nunca y ta e idioma di e gran mayoria di Aruba. Esey a keda demostra den e resultadonan di Censo Piloto di 2019: Papiamento ta e idioma mas uza na cas (80%). Nos idioma y cultura crioyo a nace durante e epoca di colonisacion, riba e plantashinan, cu hopi sufrimento, pero a desaroya y bira un forsa nobo, dinamico, rico y moderno cu ta haci nos orguyoso. Papiamento, nos idioma, nos derecho!