Gobierno ta evalua pa aumenta BBO na 10%

E ta por lo menos un di e consideracionnan cu Gobierno ta evaluando, relaciona cu e fase dos di Reforma Fiscal cu lo drenta na vigor na mita di e aña aki. Lo kier move di impuesto directo pa impuesto indirecto y den esey hisa BBO y eventualmente baha of elimina belastingnan directo manera “Loon en Inkomstenbelasting”. Pero e cambio aki lo encera un impacto grandi riba nos economia, den cual Belasting op Bedrijfsomzetten” (BBO) cu a cuminsa na Aruba na aña 2007 cu 3% y ultimo a aument’e te na 6% lo por subi y alcansa 10%.

Desde dia 1 di januari 2019 e “Reforma Fiscal” a drenta na vigor den su prome fase. For di e momento ey a referi cu na mita di aña lo drenta e di dos fase di e reforma fiscal, den cual lo inclui “Sin Tax” y otro adaptacionnan mas. Meta ta pa gradualmente simplifica nos sistema di impuesto, haci’e mas transparente y eficiente. Na final, Gobierno kier haya su “fair share” di e desaroyo economico pa por cubri su gastonan.

Den un investigacion haci na october 2018 y publica na december ultimo, International Monetary Fund (IMF) a conseha Gobierno pa sigui e rumbo di transforma nos sistema den mas y miho uzo di impuestonan indirecto. Den esey a conseha pa cambia for di BBO pa Value Added Tax (VAT) of conoci tambe den Reino Hulandes como Belasting Toegevoegde Waarde (BTW). Den esey Bo ta paga impuesto solamente riba e aumento. Por ehempel, e fabrica a produci refresco na Aruba y ta bende cu agencia na 1 florin. E ta paga BTW. Asina cu e agencia bende cu consumido na 1.25 florin e lo paga BTW solamente riba e 25 cen cu a bin acerca.

E sistema di BTW ta elimina e factor di acumulativo den nos sistema fiscal. Bo nunca por paga impuesto dobel, loke awo si ta e caso cu BBO. Di otro banda, e sistema di BTW lo trece mas trabou administrativo, tanto pa Departamento di Impuesto (DIMP) como tambe pa comercio. Pues mas facil administrativamente sigur e lo no ta.

Parce cu den gangnan na DIMP ta evaluando mas un sistema cu ta combinacion di BTW y BBO cu de facto ta elimina e factor acumulativo, pues cu ta cobra BBO manera cu e ta pero un solo biaha. Na final, ta politiconan lo mester dicidi riba e miho forma. E pregunta ta si kier haci e sistema “budget neutraal” pues pa Gobierno sigui genera e mesun cantidad di placa na BBO of si kier aument’e.

Ta bin acerca e factor di e poder di compra, pasobra por hisa BBO cuanto cu ta, esey no necesariamente lo trece mas fondo aden. Si no reenforsa e poder di compra, lo nota e mesun tendendia di e ultimo kwartaal di 2018, pues cu a hisa e BBO di 3.5% pa 6% pero e entradanan no a bin dobel. Loke si a pasa ta cu e comportacion di compra di e ciudadano a cambia drasticamente, pues a minimalisa.

BBO ta un sistema di belasting masha conoci den nos region. Mayoria pais civilisa ta uza belasting indirecto como nan forma pa Gobierno haya su “fair share”. Den nos region directo, por ehempel Corsou tin Omzetbelasting di 9% mientras Hulanda ta cobra BTW di 21% y Islanan BES conoce ABB cu ta un impuesto na frontera, pues ora importa productonan.

Pa loke ta Aruba, nos a cambia pa belasting indirecto na aña 2007 bou maneho di Minister Nilo Swaen (MEP) cu a introduci BBO na 3%. Na aña 2010, Gabinete Mike Eman a bah’e na 1.5% despues di un campaña fuerte contra su introduccion y efectonan. Sinembargo na aña 2015 a introduci BAZV di 1% y e mesun aña a hise na 2% alcansando asina un BBO/BAZV di 3.5% cu efecto acumulativo. Na aña 2018, bou e nomber di “Reforma Fiscal”, Minister Xiomara Ruiz (MEP) a aumenta BBO y a crea un BAVP cu hunto a bira 6%.

E mesun mandatario awor ta sinta cu un realidad cu Gobierno mester mas entrada, banda di mesun simplifica nos sistema fiscal. Haciendo uzo di e experticio di Minister Presidente Evelyn Wever como un Fiscalista, ta evaluando opcionnan hunto cu IMF, Standard and Poors, CAft y otro conseheronan internacional riba e miho formula pa nos isla.

IMF ta un di esunnan cu a prepara un rapport completo consehando pa bay ma BTW (VAT) di 10% aunke ta papia di haci e sistema mas facil. Si esey logra, por spera prijsnan mas halto na Aruba, tanto pa producto como servicio, pero cu lo mester drenta cu un posibel reduccion drastico di impuesto directo. De lo contrario e efectonan pa nos economia lo ya desvastador, sin lubida e efectonan pa nos turismo.