Armand Hessels: Cambio drastico

Desde maart 1918 te cu prome mitar di 1919, mas o menos 500 miyon hende (casi 1/3 parti di e poblacion mundial di e tempo ey) a contagia cu e virus di e griep Spaño. Durante e tempo cortico ey, durante di tres ola, entre 50 pa 100 miyon hende a fayece como consecuencia di e malesa. Posiblemente mas cu e cantidad di morto durante e ocho añanan di e prome y di dos guera mundial combina.

E virus a afecta e sistema imunologico y frecuentemente esaki sa conduci na infeccion di pulmon serio. E griep Spaño sa cuminsa cu keintura halto, tosamento, dolor muscular y di garganta, sigui pa cansancio extremo y desmayo. Paciente sa perde asina hopi energia cu no por a ni come ni bebe mas. Respiracion sa bira mas dificil y dentro di algun dia pashent sa fayece. E poblacionon mas afecta tawata esun entre 20-40 aña.

Pero mucha y anciano tambe sa bira victima. E plamamento rapido tawata specialmente consecuencia di e trafico intensivo di personal militar y ciudadano na fin di e prome guera mundial. E hecho cu virus tawata desconoci, ademas di e situacion higienico deficiente y e ausencia di aparato pa yuda respiracion, a aporta masha na e cantidad halto di morto.Inevitabel.Pa hopi tempo caba a pronostica cu e siguiente pandemia lo tuma lugar mas o menos 100 aña despues. Ya caba for di 30 aña pasa a inculca studiante di medicina cu esaki lo tuma luga mas o menos rond di aña 2020. Apenas cinco aña pasa Bill Gates a adverti mundo cu mester prepara pa un pandemia di griep cu lo azota mundo sin ningun duda.

Por lo general a neglisha tur e advertencianan ey y (casi) tur cos y tur hende a sigui normal. Pasobra…’economia’ mester sigui lora y cada infraccion lo nifica un reduccion di prosperidad.Covid19 No a dura hopi prome cu mundo a ripara na comienso di 2020 cu di berdad tawata trata atrobe di un pandemia serio.

Specialmente e plamamento rapido y e cantidad grandi di morto na Italia a contribui na esey. E trafico aereo intensivo entre pais a causa e temor pa un ripiticion di e consecuencianan di e griep Spaño. P’esey a para mayoria parti di e trafico aereo den un fase tempran mientras cu riba dje a minimalisa e contactonan entre ciudadano te na un minimo. Hopi pais literalmente a bay ‘na yabi’.SubestimacionDi mes e maneho aki a causa hopi critica.

E consecuencianan di un economia tranca lo causa mas victima cu e virus mes. Tambe sa haya e libertad di ciudadano asina importante cu no kier a permiti infraccion. Finalmente e gran cantidad di teoria di complot a crea basta duda tocante e intencion di gobernante y empresa. Den esey hopi a lubida cu, compara cu e griep Spaño, e reglanan severo pa limita contacto fisico na un minimo, den combinacion cu e alcance grandi di media social y specialmente e adelanto medico, a percura pa e cantidad relativamente modesto di morto: ya caba sin e ‘cuido intensivo’ hopi mas hende lo a fayece! Riba dje, mas contagio lo a conduci tambe na sobrecarga di capacidad di hospital (cama, aparatura, personal) y cu lo mester a nenga pashent, locual lo a conduci (inecesariamente) na mas morto.

Masha tiki hende lo kier carga esey riba nan consenshi.ReflexionPa hopi hende ta dificil pa compronde cu e ‘ser mas inteligente na mundo’ a keda tumba pa e ser mas simpel. E desaroyonan industrial y tecnologico impresionante di e ultimo dos siglonan a haci humanidad asina petulante cu el a imagina su mes invencibel.

El a permiti su mes tur cos y nada a par’e. Mescos cu tawata e caso cu e pandemia, el a neglisha e cantidad creciente di advertencia di e ultimo añanan. Specialmente pa cu e consecuencianan di su actitud iresponsabel y egocentrico: polucion di tera, aire y lama; destruccion di selva, desaparicion di cantidad di animal, calentamento di mundo. Pero tambe pa e populismo creciente di politico sin escrupulo durante e ultimo añanan, cu ta enfoca specialemnte riba mas polarisacion den nan comunidad mientras cu nan ta abusa na grandi di nan autoridad.

Cambio Mescos cu Covid19 a forsa nos pa para keto y refleha, asina tambe tur e consecuencianan di nos actitud lo confronta nos cu un necesidad urgente: pone un paro na e destruccion continuo di nos ‘habitat’ riba termino corto y cuminsa traha -cu sacrificio similar manera ta e caso awor pa motibo di e virus- na su recuperacion. Esey ta nifica cu e afan pa prosperidad, dirigi na mas consumo, mester cambia den bienestar, enfoca na sobrebibi y recuperacion di nos medio-ambiente, nos mundo y consecuentemente di nos mes.

Pero tambe e excesonan di ‘politica’, cu na hopi pais ainda ta enfoca riba propio interes y interes di partido y cu maximo ta presta ‘servicio di lip’ na transparencia y bon gobernacion. P’esaki tambe hopi a adverti seriamente pa hopi aña. Y aki tambe tin mester di cambio drastico pa elimina e abuso cu ‘politica’ sa haci di su autoridad. Ta di spera cu tur e cambionan aki, anke sea pa motibo di puro necesidad, lo cuminsa tuma luga for di 2021. Den e cuadro aki: bon aña y bida nobo!