A declara Monkeypox un estado di emergencia cu preocupacion internacional

Awe diasabra World Health Organisation (WHO) a bati alarma y declara Monkeypox un “Estado di Emergencia pa Salud Publico” cu mester di precupacion internacional. Cu esaki Departamento di Salud Publico di Aruba (DVG) tambe a activa tur mecanismo pa prepara pa yegada di e enfermedad aki na Aruba y a anuncia e protocol cu mester tene nos mes na dje na momento cu constata viruel’i macaco den comunidad.

Dos luna pasa

Tabata na luna di mei di e aña aki cu a raporta casonan di e virus cu ta ocaciona Monkeypox na WHO for di paisnan no endemico pa e virus. Loke mas tawata hala atencion di Organisacionan Mundial di Salud ta e echo cu mayoria caso raporta na mei no tabatin historia di biahe tampoco pa un pais unda e virus normalmente ta ser encontra, esta Africa.

Ta obliga pa raporta

Den cuadro di esaki Departamento di Salud Publico for di luna di mei a cuminsa reforsa su sistema di vigilancia y monitor. Gobierno pa medio di un ‘Ministeriële Regeling’ a pone Monkeypox bou di e grupo di malesa infeccioso cu ta cay bou ‘meldingsplicht’.

DVG pa medio di un EPI Info a informa tur instancia cu ta brinda cuido na Aruba riba e sintomatologia y forma di transmision di e virus aki. Hunto cu dunadonan di cuido a enforsa e proceso pa indica caso sospechoso y haci acuerdo concreto riba ken mester ehecuta e testnan nesesario, unda e testnan nesesario lo mester tuma luga y ki tipo di test mester haci pa diagnostica posibel casonan di Monkeypox.

Tambe a delinea e proceso di ‘contact tracing’, cuarentena pa ciudadanonan di risico y isolacion ora ta trata di caso positivo.

Sintoma

Ta categorisa Monkeypox como un virus cu ta causa sintoma leve. Pa e grupo di riesgo, cu ta mucha, hende muhe na estado of persona cu sistema inmunologico comprimi, e virus por ta peligroso y te hasta mortal. 

Sintomanan ta cuminsa cu keintura, dolor di cabes, kliernan hincha y dolor di curpa. Entre 1 te cu 3 dia despues di e keintura, ta aparece un rash cu den mayoria caso ta afecta cara, man y pia. E rash na su turno ta transforma den blaar cu pus aden. Por confundi Monkeypox cu otro enfermedad, manera Smallpox, Bruela, of Impetigo, pa cual motibo ta importante pa un persona cu e sintomanan aki tuma contacto cu nan dokter di cas pa haci test necesario y diagnostica corectamente.

Contagio

Contagio cu Monkeypox den paisnan no endemico, ta sosode di hende pa hende pa medio di contacto directo (close contact) cu un persona infecta. Esaki por sosode a travez di particulanan (droplets) cu e persona infecta, ora di tosa of nister. Tambe bo por infecta door di tin contacto cu e likido procedente di e blarnan presente cerca e persona infecta (skin to skin of paña contamina).

Tratamento y vacuna

Pa e virus specifico di Monkeypox no tin vacuna disponibel. E vacuna contra e virus di smallpox por brinda cierto grado di proteccion pero mundialmente tin scarsedad di e vacuna aki p’esey prevencion ta importante. Tampoco tin tratamento disponibel, unicamente tratamento di sintoma cu ta disparce dentro di 2 pa maximo 3 siman.

Medidanan di higiena

Evita contacto cu hende cu ta sinti malo y laba man regularmente. Na momento cu diagnostica bo cu Monkeypox, lo pidi bo pa bay den den isolasion te na momento cu no tin ningun casca mas procedente di e blarnan visibel riba e curpa.