No tur hende ta desaroya e habilidadnan di funcionamento ehecutivo den e mesun forma. Pa hopi adolescente y adulto hoben y esunnan cu tin necesidadnan unico den siñamento, ora yega e momento pa desarma e ‘stelashi di apoyo’, nan tin dificultad pa sostene e comportamento y expectativa cu tin pa nan funcionamento ehecutivo. Tin algun cu tin cu siña y ta mas dedica den practica pa bira independiente.
Otro ta bay tin mester di intervencion dirigi cu ta focus riba un of algun habilidad specifico di funcionamento ehecutivo. Y un grupo mas chikito lo mester siña strategia y ta bay keda pidi apoyo a largo plaso.
Cua ta e habilidadnan di funcionameto ehecutivo?
– Planea: Identifica responsabilidadnan y eventonan, pone meta pa logra cumpli cu nan, analisa cua ta e pasonan cu mester tuma pa completa nan.
– Maneho di tempo: Con bo ta uza bo tempo eficientemente pa e tin un impacto riba nos mes y otro.
– Cuminsa cu tarea: Con bo ta cuminsa, planea, genera idea, resolve problema y responde na e tareanan. Esaki ta wordo considera e centro di funcionamento ehecutivo y e ta un problema pa muchanan riba e spectrum di autismo y ADHD.
– Organisacion: Ordena bo pensamento, bo pertenencianan y bo tareanan ta un funcionamento ehecutivo critico. Esaki ta duna bo un sentido di control y lo tin menos frustracion. Bo ta caba mas lihe cu bo tareanan y bo ta resta tempo pa haci algo cu bo ta gusta.
– Resolve problema: Bo tin e capacidad di identifica un problema, describi e problema y genera un solucion pa drecha e problema.
– Flexibilidad: Hopi biaha ta yama e habilidad aki “shift”, e ta nos capacidad di tolera un cambio inespera.
– Memoria di trabou: E capacidad di por corda y trece dilanti un informacion. Con nos ta consumi e informacion den nos ambiente y uza esaki pa completa un tarea.
– Control emocional: E ta involucra compronde con y dicon nos ta sinti di un forma y cua ta e miho strategia pa resolve nan.
– Control di impulso: E ta involucra con nos por controla nos comportamento pa e no daña ni nos mes ni un otro.
– Control di atencion/ Retene atencion: E ta involucra por pone atencion pa un cierto cantidad di tempo y keda focus riba nos tarea te ora cu bo caba completamente.
– Auto control: Bo por examina bo mesun comportacion y haci cambio den futuro. Si bo tin un inkietud tocante e desaroyo di e habilidadnan di funcionamento ehecutivo di bo yiu, bo por tuma contact cu un coach (jeugd breincoach). Esaki lo por saca afo cua di e habilidadnan ehecutivo (executive functioning skills/executieve functies; figura 3) mester desaroya y mehora pa bo yiu por triunfa.
E relato completo den do edicion di Trempan di awe.