Un regalo di shen miyon: Bon politica, mal gobernacion

Durante siman, mi sa mantene mi “sentidonan di columna” atento p’e informacion cu por inspira mi proximo columna. Tin biaha, ta un incidente of suceso. Otro biaha, ta resulta di ta un serie di acontecimento cu, di algun anera, por conecta como punto. 

Siman pasa “mi a haya” e puntonan ey den acto aparentemente casual di gobierno cu, ora nan uni y ta pone den contexto, ta cuminsa pinta un imagen general. E imagen di e siman aki ta crea un imagen di accion gubernamental cu parce ta guia p’e mantra di “bon politica”, pero no necesariamente ta traduci den “bon gobernacion”. Sigui lesa y mi lo mustra bo con mi a conecta e puntonan ey.

Capacidad di carga

Hopi hende den nos comunidad a expresa nan preocupacion p’e capacidad di carga di nos industria hotelero y e impacto di agrega mas y mas camber di hotel di un manera aparentemente descontrola, impulsa solamente p’e deseo di nos ministernan y nan marioneta di poder di por blof riba con bon nan ta haciendo nan trabao y e gran confiansa cu e inversionistanan tin den e gobierno. 

Organisacion manera Aruba Ports Authority ta ansioso pa presumi di nan cantidad creciente di bishitante crucero y no ta ripara cu nan victoria a corto plaso lo tin efecto adverso a largo plaso riba nos isla y nos recursonan scars. Por ta bo por corda un of mas columna cu m’a skirbi riba e tema aki.

Algun preocupacion riba e capacidad di carga tabata presenta pa ONG’s, organisacion of individuo serio. Aruba Birdlife Conservation ta un di e organisacionnan aki. Ora cu nan papia, nos mester scucha. Desafortunadamente ocasionalmente tambe nos ta topa un “un ke otro drogadicto” cometiendo crimen mientras cu ta altera e mensahe. Tal bos ta tuma, den e miho di e casonan, manera un grano di salo.

Maneho di hotel nobo?

Siman pasa, e minister di turismo a publica un documento di e maneho caminda cu e ta anuncia e limitacion di otorgamento di permiso nobo di hotel y e expansion di hotel existente durante cinco (5) aña. Esaki solamente ta aplica na hotel di 100 camber of mas.

Asina ta cu, den teoria, no tin restriccion pa “boutiques” di 99 camber of menos. 

Mi ta basa esey riba e Ordenansa di Permiso, cu ta regula e permisonan di hotel. Esaki por parce un bon noticia, pero e ta realmente? E maneho a basa riba un articulo specifico di e ordenanza cu ta proporciona un lista limita di rason pa nenga un peticion di permiso di hotel. E decreto di maneho tin un clausula extenso pa hustifica e maneho. Te aworaki, tur cos ta bon.

Un mirada mas critico

Un evaluacion mas critico di e maneho, sinembargo, por lanta algun wenkbrauw, por lo menos esunnan di mi. E preambulo of introduccion ta extenso, pero riba su mes, e no ta un ley. E por mustra como un suplica di e minister pa hustifica e maneho premira. Por mira un preambulo extenso como un hustificacion solido di maneho. Tambe por mustra cu a pone hopi pensamento den e redaccion di e maneho. Di un otro banda, tambe por mir’e como un pantaya. Un bon amigo probablemente lo mir’e cu algun preambulo y lo bisa algo manera: 

“…solamente por pone tanto makeup na un proveedor di servicio pa adulto.” Den tal caso, e preambulo ta purba di bende e regla real of embeyece e documento p’e mustra serio. Den e caso aki, parce cu a uza hopi makeup. Esaki ta debi cu e subarticulo ey a specifica den e ordenanza cu a uza pa basa e maneho completo ey ta mas un categoria di reserva di rason pa nenga cu un motibo firme.

Un motibo firme, por ehempel, ta ora cu ta nenga un permiso di hotel si un delincuente condena ta pidi un permiso dentro di e cinco añanan despues cu a conden’e. Of si a retira un permiso di hotel anterior di parti di gobierno. Of, efectivamente, si e solicitante ta bao tutela legal. En total, tin 17 moibo den ley. Ningun ta asina detaya y amplio anera e “maneho” publica. 

Si e minister tabata kier a introduci regla asina amplio pa frenta 20 pa 38 aña di crecemento descontrola permiti y stimula p’e mesun gobierno, e mester a redacta un ahuste n’e Ordenanza di Permiso, mand’e a traves di e proceso legal obligatorio y pa Parlamento aproba e proposicion ey y skirbi’e den ley. No mediante un maneho ad hoc publica den corant. Esaki parce mas como un “shortcut” y shortcut parce no ta bay bon den corte, unabes reta.

Un resumen

Mi a haci un resumen di e preambulo pa bo por husga e siguiente paragraaf “E base legal” pa bo mes:

E preambulo ta describi e consideracionnan di Aruba riba e maneho di turismo y alohamento a lo largo di su historia di 38 aña. Cu e aumento den alohamento turistico den e ultimo 15-20 aña, tabatin un presion desproporciona den e instalacionnan di higiena (lesa: RWZI/Bubaliplas), orden publico y paz publico. 

Reconociendo cu Aruba ta depende gran parti di turismo, cu tin un impacto significativo den varios aspecto di sociedad y ta consumi e recursonan scars, e gobierno di Aruba a dicidi na 2018 permiti solamente boutique hotels riba un escala chikito pafo di Oranjestad y San Nicolas. E boutique hotelsnan aki, segun e preambulo, sa ta luhoso y elegante y tin un atmosfera unico cu un mayor entrada promedio pa camber pero menor impacto ambiental. Nan ta foment cu e huespednan ta uza e instalacionnan pafo di e resort, beneficiendo e economia local. 

E Ministerio di Turismo y Salud Publico a promove un maneho di turismo sostenibel basa riba e principio di “High Value, Low Impact”, cu e obhetivo di obtene mayor rendimento pa cada bishitante mientras cu ta maneha e impacto riba orden publico y paz. E enfoke aki ta alinea cu e reglanan di turismo sostenibel di UNWTO. Na nivel mundial, hopi distino turistico ta adoptando medida similar pa controla e impacto di e industria turistico den sociedad.

E base legal?

E Minister di Turismo a adopta e subarticulo cu ta cubri: “orden publico, bon custumber y paz publico.” Di inmediato, bo por puntra si e resumen cu mi a proporciona por ta mes amplio cu pa regula permiso basa riba e subarticulo menciona anteriormente. Si bo puntra mi riba e dos ultimo rasonnan, lo mi bisa sin duda cu e motibonan no ta alinea cu e preambulo. Si un hende reta e maneho den corte, mi ta bastante sigur cu gobierno lo tin dificultad pa convence un corte cu e rasonnan economico menciona den e preambulo no por respalda “bon custumber y paz publico.” 

E unico motibo cu ta keda ta “orden publico.” Esaki ta un termino popularmente uza pa nos burocratanan di elaboracion di regla pasobra nan gusta referi na dje pa hustifica practicamente cualkier cos. Na Union Europeo (UE), busca obhetivo economico no t’e obhetivo di e excepcion pa orden publico. Den otro palabra, uno no por uza e carchi di “orden publico” p’e buskeda di obhetivo economico manera limita e permiso di hotel. P’esey, mi no ta mira e carchi di “orden publico” ta suficiente pa nenga permiso di hotel di mas di shen camber.

Kisas e minister di turismo a scucha e bosnan di comunidad y a dicidi tuma medida p’e bon comun. Pero por ta ta un poco laat of, si no demasiado laat, demasiado pura y inconsistente. E temanan delicado aki merece un miho trabao y mas atencion, of por lo menos un enfoke coordina cu ta involucra tur e ministerionan relevante. E “maneho” aki no lo haci mucho bon di huur a largo plaso pa construi hotel, boutique hotel of condominium. Gobierno tambe mester stop di priminti e desaroyadonan cu nan lo ricibi permiso di hotel si nan construi uno. 

Bo mester sa cu no ta emiti permiso di hotel te ora cu e hotel ta completamente construi, cla pa habri y pasa p’e inspeccionnan di salud rekeri. Asina ta cu e “maneho” aki no lo haci mucho bon n’e momentonan aki. Tambe por revoca den cualkier momento y no impedi cu e minister emiti permiso di hotel. E t’e minister actual, Danguillame Oduber y cualkier futuro minister.

Si nos agrega tur esaki, parce cu e maneho aki lo resisti un reto legal of haci algun diferencia. Un termino mas positivo por ta “bon intencion,” pero no mucho mas cu esey, por lo menos cu corte demostra mi lo contrario y dicta cu e maneho ta resisti e ‘acid test’ di corte. Por ta e no ta diseña pa pasa e test aki. Por ta solamente a diseñ’e pa hunga politica y mantene esunnan cu ta opone na mas hotel contento te cu e proximo eleccion.

Aumento salarial pa empleado publico

Hopi cacumbein casi a cay abao ora cu nan a mira un titular anunciando cu e sindicatonan publico y gobierno a reuni of mas bien, a dal den otro, pa bin cu un aumento salarial n’e sector publico. Convenientemente ta yam’e “ahuste di poder adkisitivo,” pa duna e sector publico un aumento di 11,7%. Dos cos ta evidente: e terminologia uza parce un otro intento di pone make up riba un “dama cu ta traha riba caya.” Uno tambe por puntra pakico no hacie un cifra rondo, esta 12%. Loke ta keda habri t’e costo total pa gobierno p’e amento riba impuesto, premie y pensioen. Considerando dies biaha e salario, no lo ta realista agrega otro 10% pa 15% adicional n’e 12%.

Sector priva no ta ricibi e “ahuste” ey. Si cualkier negoshi aumenta su costonan laboral den un 12% di anochi pa mainta, hopi lo ta den problema. E sector priva a soporta e aumento completo di impuesto BBO y e BBO nobo na frontera.

Teniendo na cuenta cu gobierno ta endeuda cu indice di interes cu ta dipulica, ya mi a skirbi dos columna cu ta cubri e crisis di e debe. Bo por click riba e hiperlink p’e dos columnanan aki. E gobierno a acorda cu e gobierno Hulandes como condicion p’e financiamento, reduci e nomina di e gobierno. Awo, e gobierno no solamente ta sigui contrata, principalmente amigo, famia y campaña politico, sino cu awo e tin e descaro di agrega otro 12% n’e payroll anual. Increibel. 

Porcierto, un payroll cu ya ta absorbe tur e impuestonan directo cu nos ta genera, rond di Afls. 470M pa aña. Agrega un 12% n’esaki ta resulta den un costo adicional di Afls.56M pa aña, sin productividad adicional. Otro Afls. 56M cu e sector priva mester paga. No ta di straña cu nos studiantenan cu ta studia den exterior no ta incentiva pa bin be n’e isla pa traha. Pakico? Pa traha pa gobierno por crea debe den aire manera un pimpi den un club di striptease? E ora, si e gobierno no tabata obliga pa cede n’e demandanan di e sindicatonan publico, pakico e gobierno lo a acurda na un aumento asina grandi? E unico contesta cu mi por imagina ta “bon politica y mal gobernacion.”

Sindicato publico

Na 2014, mi tabata na Geneve y nan a caba di tene un referendum. E pregunta tabata riba un aumento extraordinario di salario minimo na aproximadamente 25 dollar pa ora. Lo tabata e mayor aumento salarial na mundo, segun BBC. BBC a skirbi:

“E defensornan a bisa cu e medida aki tabata necesario p’e personanan por biba dignamente. Pero e criticonan a argumenta cu lo aumenta e costonan di produccion y desempleo.”

Tabata un aceptacion aplastante? No, a rechas’e pa 76% di e votonan. Hasta esunnan cu lo a ricibi e salario mas halto a ripara cu e salario mas halto lo a bin cu un costo cu no por paga. E costonan di produccion y servicio lo a aumenta y e costo di bida lo a subi barbaramente. E votadonan y hopi otro a uza nan cabes.

E sindicatonan publico na Aruba a caba di agrega otro Afls. 100M anualmente n’e presupuesto y e lidernan ta hari pa potret. Esaki ta un ehempel di sindicato cu no a uza nan cabes. Na luga di sigui e caminda di austeridad y consciencia, nan a scoge e victoria rapido. Por ta pa e lidernan aki, un victoria rapido tabata tur loke nan tabatin mester pa ta reeligi como lider sindical. Parce di no ta diferencia hopi di e politiconan cu tambe por a mira riba e potretnan ta hari. Nos mester responsabilisa e lidernan sindical aki pa nan accion miope, chicando e fondonan publico pa nan beneficio y di nan miembro. Pronto, esaki lo backfire riba nan y nan miembronan.

Cuidao!

Eleccion ta cera! Nos lo mira hopi mas di “bon politica y mal gobernacion” yegando con pa mantene nan contento n’e sindicatonan publico y e votadonan di e sector publico mientras cu e eleccion ta cerca. Esaki parce ta un bon politica, pero un bon gobernacion no mucho bon. Mesun cos cu e “maneho di hotel bashi”, e aumento salarial “insensato” y e sindicatonan publico “no asina inteligente.”

#YourFavoriteLawyer # YourFavoriteColumnist

#BoAbogadoFaborito #BoColumnistaFaborito

#TuAbogadoFavorito #TuColumistaFavorito