Rochelin de Cuba: Tin espacio pa mas inclusion na Aruba

Awe dia 2 di April, mundo completo y tambe na Aruba, ta celebra Dia Internacional di Autismo. Un dia proclama door di Nacionnan Uni na aña 2007 pa mundo henter para un rato keto pa pone enfasis riba conscientisacion di Autismo. Rochelin de Cuba di Respaldo, ta boga pa tin mas conscientisacion riba mucha y adolescente cu tin problema cu Autismo. No solamente e muchanan cu tin e autismo clasico, sino tambe muchanan cu no ta remarcabel.

Esunnan cu Bo ta pensa cu ta hopi verlegen, hopi biaha nan no ta funciona den klas, ta mucha timido cu ta keda den nan camber nan so. No ta ansiedad, pero e por ta un parti di autismo. Ta wak’e hopi den mucha muhe. Te na grandi ta haya sa. E importancia ta pa detect’e mas jong posibel. Mirando na Aruba, tin basta bon investigacion pa detect’e na jong.

Rochelin de Cuba a studia “Orthopedagogiek” na Vrije Universiteit Amsterdam. E tin 8 aña di experencia cu autismo na Aruba y a traha na IPA, na Departamento di Asuntonan Social y na Clinica Respaldo (Polikliniek Kinder en Jeugd Psychiatrie)

Internacionalmente ta papia cu tin 5 miyon hende. Y un riba 115 mucha por tin un forma di autismo. Aruba no ta keda atras, pasobra na 2012 tambe a haci un investigacion pa dr. Van Balkom y a saca afo cu Aruba ta score mesun halto cu otro paisnan. Ta un reto di salud cu ta nace cun’e. Antes no por a detect’e lihe. Awendia tin mas conocemento con pa detect’e mas lihe. E ta un desaroyo cu mester pone atencion riba dje, pasobra e ta un diagnostico pa bida. Bo ta nace y muri cun’e. Mester tin hopi guia pa pashentnan cu e enfermedad aki. E no ta solamente un deficiencia pero autismo ta trece talentonan cune tambe.

Rochelin de Cuba: Tin espacio pa mas inclusion na Aruba den Autismo

Rochelin de Cuba: Tin espacio pa mas inclusion na Aruba den Autismo

Posted by 24ora on Tuesday, April 2, 2019

Kico ta Autismo
Bo ta nace cu Autismo. For di baby caba por mir’e. Tambe e ta un deficiencia den con bo ta maneha informacion. Pesey hopi biaha ta not’e den comportacion. No tin un aparato cu por midi un mucha y bisa cu esey ta autista. Ta door di componentenan den diferente area riba e comportacion, por ehempel den e parti social, por conclui cu e mucha ta autista. Ta nota cu nan ta hala atras, nan no por cera amistad facilmente. Den combersacion ta abo tin cu haci e preguntanan. Ta hopi dificil pa comunica cu un persona asina. Den e parti social, den e parti di comunicacion, pero tambe tin biaha nan tin den nan wega caba como mucha ta wak’e cu e ta otro. Nan ta hopi repititivo. Nan ta gusta cosnan cu ta draai hopi biaha. Nan tin hopi expresion di cara cu ta hopi vlak y ta hopi dificil pa papia cu nan. Den e parti social ta mira cu nan ta cay atras den otro areanan, compara cu muchanan cu no ta autista.

Nivel den autismo
Tin diferente nivel, e parti light, awendia yama Spectrum di Autismo. Tin esunnan mas severo y tin diferente forma di inteligencia tambe. Si papia di e ultimo añanan, un psikiatra of un hende cu ta hopi bon riba e parti di autismo na Hulanda, ta menciona cu hopi biaha nos ta mas facil pa detecta e mucha hombernan, compara cu e mucha muhenan. Antes tabata pensa cu mayoria biaha e enfermedad ta bin mas cerca mucha hombernan. Si analisa bon, door di bon deteccion y investigacion, ta mira cu e ta bin mesun hopi entre mucha homber y mucha muhe. Aunke cu cerca mucha muhe por detect’e menos.

Aruba y autismo
Segun Rochelin de Cuba, trahando na Respaldo, nan area ta hopi riba investigacion y brinda tratamento na e mucha. Esey ta nifica cu no por detecta autismo mesora, pero tin cu haci basta investigacion pa yega na e conclusion di e diagnostico eynan. No ta tur mucha cu autismo ta mesun variant. E ora tin cu splica con e autismo ta aparece cerca e mucha aki. Esey ta mas loke cu ta haci den un tratamento. Tambe tin un Centro Multidisciplinario cu ta traha cu scolnan, como centro di observacion. Tambe tin Fundacion Autismo Aruba, pa mayornan. De Cuba ta pensa cu por haci mas pa muchanan cu tin autismo. E docentenan tambe, cu tampoco no ta haya facil pa deal cu muchanan asina den klas. Ta bon cu tin awor aki un Kluster4 School, cu ta mira cu nan ta pone mas atencion riba e parti aki. E ta frecuente. Por mira tambe diferente area di e edad.

Ta cosnan cu Aruba tin cu pone mas atencion riba e area eynan y tambe con pa nan funciona den sociedad, vooral inclusion. No saca nan afo, djis pasobra tin autismo y ta bisa cu ta mucho “shy” y no kier’e den klas. Tin biaha nan tin un comportacion tiki diferente y tin cu siña deal cu esey tambe. Por ehempel nan por haya angustia, ora nan ta bao di tanto hende. Pesey hopi biaha ta hopi facil pa adapta den klas, pone un headphone pa cierto zonidonan. Nan ta hopi sensibel cu zonido tambe!

Scol special
Centro Multidisciplinario ta dicidi unda e muchanan ta bay y depende e caso atrobe. Na Respaldo hopi biaha nan ta bin via dokter di cas. Tin biaha ta ripara cu di baby of di peuter caba tin algo den contacto. Ta mir’e diferente compara cu otro muchanan. Ken ta dicidi di bay otro scol, e instancia concerni ta MDC.

Dia Mundial di Autismo
Dia Mundial di Concientisacion riba Autismo (World Autism Awareness Day) ta un dia reconoci mundialmente riba cada 2 di April di tur aña y ta encurasha miembronan di Nacionnan Uni pa tuma medidanan pa conscientisa mundo di Autism Spectrum Disorder (ASD). A presenta e resolucion 62/139 den Asamblea General di Nacionnan Uni. Dia Mundial di Autismo, a wordo aproba riba dia 1 di November 2007 y adopta riba 18 di December 2007. A propon’e na e representante di Nacionnan Uni na Qatar, su altesa Sheikh Mozah Bint Nasser Al-Missned, consorte di Su Altesa Sheikh Hamad Bin Khalifa Al-Thani, e Emir di e estado di Qatar, apoya pa tur e miembronan estado.

A aproba y adopta e resolucion aki sin votacion den e Asamblea General di Nacionnan Uni, principalmente como complemento na e iniciativanan anterior di Nacionnan Uni pa mehora derechonan humano.

Dia Mundial di Autismo ta un di e unico shete dianan oficial di Nacionnan Uni specifico pa salud. Riba e dia aki organisacionnan individual di autismo rond mundo ta reuni, pa yuda den investigacion, diagnostico, tratamento y aceptacion general di pashentnan afecta pa e trastorno di desaroyo aki.