Aruba tin un averahe basta halto di hendenan cu ta sufri di stroke

Aki na Aruba, e cifra di stroke ta hopi halto. E ta alarmante, segun Tracy-Ann Bryan, un neuroverpleegkundige na Hospital. Si compara 2013 y 2017, na 2013, tabata tin 150 hende cu a haya stroke na Aruba y na 2017, esey a bira 300. Por mira aki cu e cifra a redobla.

Durante di e conferencia di prensa semanal di Departamento di Salud Publico di tur dialuna, Bryan a sigui bisa cu si nos compara cu otro paisnan grandi, manera Canada, na Aruba cada 100 mil hende, 208 ta haya un stroke. Ta un averahe hopi halto y por bisa hasta, alarmante.

DVG Topico di Siman: World Stroke Day

Posted by 24ora on Monday, September 24, 2018

Tambe mundialmente 5.5 miyon di hende ta muri pa aña door di un stroke. 44 miyon ta keda cu un deshabilidad. Si mira bon, ta hopi placa pa rehabilita un hende asina. Na Aruba, di e 208 hendenan cu a haya un stroke, 45 di nan a fayece.

FAST

Bryan a agrega cu tin 4 sintoma cu por reconoce ora un hende haya un stroke. E ta wordo yama FAST. E ta Face, Arm, Speech, Time.

F= Face. Bo ta wak e persona su cara. Por ta e ta bira un tiki doof, of bo ta wak un banda di su cara ta colga. Bo por test esaki door di puntra e persona aki door di smile. Ora bo wak e persona smile, bo ta wak cu un banda di cara no ta reacciona.

A=Arm. Ora cu bo pidi e persona pa hisa su brasa. Ora e hisa su brasa, bo ta mira un banda so. E otro banda no ta bay.

S=Speech. Aki bo ta mira con e persona ta papia. Por mira cu e papiamento no ta bay bon, e no ta papia duidelijk.

T=Time. Ora cu mira sintomanan asina, bo mester actua lihe. No warda, no bisa e persona OK, ta warda wak si e sintomanan pasa of bay drumi, mañan ta wak cu e sintomanan lo pasa. Bo mester actua lihe, pasobra e ora ta crucial. Yama ambulance pa hiba e persona hospital mas lihe posibel.

Un di e tipo di strokenan aki, cu yama Ischemisch CVA tin un remedi cu por yuda e persona cu haya e stroke, pa e deshabilidadnan cu e persona lo haya, lo minimalisa. Pero bo mester yega hospital na tempo. Bo tin mas of menos 4 ora pa 4 ora y mey pa bo haya e remedi ey. Esey ta nifica, mas lihe bo yega, ta mas miho pabo mes.

Ora cu un pashent ta su so

Si e persona ta su so, e por purba yama ambulance. E persona por ripara su mes, e doofgevoel na su cara. Si ripara cu e cara ta birando doof, bo man ya no ta move manera mester ta, e ora bo por yama ambulance.

Factornan

Un di e factornan pa un hende haya stroke, ta presion halto. Tin diabetisch y obesidad, bebemento di alcohol, huma y problemanan di curason, ta algun di e otro factornan. Hopi biaha hendenan tin presion y tin remedi p’e, pero no ta bebe nan. Esey ta tende hopi di e pashentnan. Si keda warda cu e presion ta asina halto, cu tin un dolor di cabes, ta hopi laat caba. Presion halto ta e “asesino silencioso”. Hopi biaha bo no ta haya un sintoma. Ta hopi imporante pa bebe remedi y no come mucho cuminda salo. Si bo tin sucu, ta mesun cos y tambe colesterol. Bebe bo remedi, haci ehercisio. Bo no mester gasta hopi pa bo haci esaki. Tin diferente actividad cu bo por haci pa bo por yuda bo mes.

Recuperacion

Recuperacion di un persona cu a sufri di stroke, por dura basta tempo y ta depende con severo e stroke ta. E ta depende cua parti di e celebro a wordo afecta. Si tabata un stroke leve, e por recupera basta lihe. Si tabata un stroke hopi severo, tin biaha e persona ta fayece. Tin biaha e persona no ta recupera. Ta depende con severo e stroke tabata.