Fondo di pensioen ta reta gobierno: Prome caso den Corte contra recorte salarial

Mayoria director of miembro di gerencia di entidadnan publico ta disgusta cu e ley nobo di Landsverordering Normering Topinkomens (LNT). Tur a menasa di bay Corte pero te awe ningun a activa. E unico cu a tuma e decision pa reta e ley awor ta Stichting Algemeen Pensioenfonds Aruba (APFA). E director Sheila van Veen a contrata e bufete di abogado Brown Lawyers, pa cuminsa un caso contra Gobierno di Aruba.

E caso no ta basa riba e suma cu a scoge como limite ni tampoco pa e echo cu no a conta e pensioen di minister como nan entrada. Locual si APFA ta reta gobierno, ta si e ley aki mester ta aplicabel pa nan. APFA no ta considera nan mes un “compania” ni “entidad” di gobierno. Nan ta un fondo di pensioen cu ta spaar placa pa empleadonan publico, pero no ta ricibi ni subsidio ni ningun otro sorto di entrada di gobierno. Nan ta traha cu placa di nan miembronan, cu ta empleadonan publico. Pero nan no ta duna cuenta na gobierno ni di nan maneho, ni operacion y pio di nan inversionnan.

Gerencia di APFA

Stichting Algemeen Pensioenfonds Aruba (APFA) ta conta cu tres director. Nan ta Sheila van Veen, cu desde dia 1 di october 2011 ta director general. Sherwin Vingal, cu desde dia 3 di juli 2015 ta director financiero y di pensioennan. Tambe tin Erik Goris, cu desde dia 1 di juni 2019 ta director di inversionnan. Nan tres no ta raporta na ningun minister, sino na e Hunta di Supervision.

E hunta ta forma pa cinco miembro, cu ta un miembro nombra door di Gobierno di Aruba, un miembro representando dunadonan di trabou, dos miembro den representacion di sindicatonan y nan cuater hunto ta nombra e di cinco miembro independiente cu ta bira e presidente. Rol di e hunta ta pa sirbi como consehero pa e gerencia, pero nan ta “hire and fire” e directornan y ta evalua nan prestacion tambe.

E ley di LNT

Tabata na juni 2022, pues dos aña pasa cu un mayoria den Parlamento di Aruba a aproba e ley di Landsverordering Normering Topinkomens (LNT). E resultado di votacion tabata 12 voto na fabor y 9 contra. Na e ocacion ey, e fraccion di Accion21 a vota na fabor di e ley, hunto cu MEP y RAIZ.

Pero, aunke cu e directornan di entidadnan gubernamental y semi-gubernamental a manda varios carta den e proceso, ningun di nan a tuma e iniciativa pa cuminsa un caso civil contra nan dunado di trabou. E realidad ta cu Gobierno di Aruba ta bisando su directornan cu no ta “nan”, sino ta Hulanda a pone e condicion aki riba mesa y cu nan no por haci nada. Como tal, na juni 2024, despues di e dos añanan di “tempo di gracia”, cu awo si lo mester aplica e cambio den e ley y acuerdo salarial den gobierno y den tur compania di gobierno of semi-gubernamental.

A haci poco excepcion

Contrario na Hulanda y hasta na Corsou, aki na Aruba, Minister di Finansa, mr. Xiomara Maduro a opta pa no contesta ningun di e cartanan di peticion pa haci excepcion. Tanto Banco Central di Aruba (BCA), Algemeen Pensioenfonds Aruba (APFA), Aruba Airport Authority (AAA), Aruba Tourism Authority (ATA) y Dr. Horacio E. Oduber Hospital (HOH) a haci peticion oficial pidiendo pa exonera nan di e ley aki.

Cada un a duna nan motibonan dicon nan no mester ta riba e lista, pero e gobernante a para duro riba su punto y acuerdo cu Madre Patria. Na dado momento a contesta APFA su carta, pero nengando e peticion pa no inclui nan riba e lista. E unico excepcion ta pa dokternan trahando na Hospital y pa Procurador General y miembronan di Ministerio Publico.

Directornan: Gobierno no ta husto!

Parlamento a aproba e ley pa regla e norma salarial di ehecutivonan mas halto di empresanan estatal y instancianan publico y semi-publico. Stichting Algemeen Pensioenfonds Aruba (APFA) a indica cu pa bo por compara e salario di ehecutivonan halto cu e salario di minister-president, mester inclui e contribucion real na pensioen di e mandatario.

E ley no ta tene cuenta cu e suma cu Pais Aruba ta pone un banda pa garantisa e pensioen di 70% di averahe cu e mandatario a gana mientras cu e tabata den funcion, mientras cu otro empleadonan cu tin un plan di pensioen den sector priva of publico ta contribui na esaki te e ultimo dia di trabou prome cu nan baha cu pensioen. Un mandatario ta completa su pensioen den ocho aña (96 luna), mientras cu otro mester traha 35 pa 40 aña pa haya su pensioen completo.

Directornan na Min-Pres: Bo calculacion ta robes

Banco Central di Aruba (CBA) tambe a dirigi un carta na Parlamento di Aruba dunando nan comentario riba e ley. Mescos cu APFA, CBA tambe a indica cu pa bo por compara e salario di un ehecutivo halto mester tuma un salario di Afl 417,000 pa aña como e salario completo di minister-president. Ademas di esaki, CBA ta indica cu mester inclui tambe uzo priva di e autonan di bureau di minister. Mientras cu den caso di un ehecutivo halto, ta considera uzo di auto di compania como parti di su entrada, den caso di minister-president esaki no ta e caso.

CBA ta indica cu pa bo por haci un comparacion, mester inclui e efecto aki, cu segun nan, ta Afl 19,500 mas. E salario di minister-president ta mas o menos Afl. 153,000 pa aña segun e ley. Esaki ta basa riba riba un salario di Afl. 15,010 mensualmente mas un luna di vakantieuitkering, mas un toelage pa representacion di 7% y 4% di autotoelage. Mescos cu APFA, Centrale Bank tambe ta bisa cu e contribucion adicional pa garantisa e pensioen ta Afl. 145,000 pa aña y no Afl. 30,000 manera cu Gobierno ta pretende den e ley.

Segun Banco Central, no a tene cuenta tampoco cu e contribucion di AOV/AZV di e dunado di trabou pa e mandatario su salario cu ta mas o menos Afl. 16,000 pa aña. A base di esaki, e norma di ‘topinkomens’ pa ehecutivonan halto di empresa estatal y instancia publico y semi- publico, basa riba 130% di e salario real di minister-president, mester ta Afl 543,000 pa aña segun calculo di Banco Central di Aruba.

No tin motivacion ni gratificacion

Cu e ley nobo aki, e top ehecutivonan cu ta pone Gobierno di Aruba gana tanto placa asina na dividendo, lo perde tur nan motivacion pasobra lo no tin bonus ni nada mas pa nan ni awo ni den futuro. Pues si bo traha extra duro, pa por ehempel, crece e mercadi turistico di nos pais y afecta nos GDP positivamente, yudando crecemento economico, toch na final di aña e Hunta di Supervision no por haci un evaluacion y duna bo un bonus basa riba bo prestacion pasobra a yega bo top.

Tur director lo gana mescos

Un otro keho cu ta scucha hopi ta cu e nivel di salario ta conta mescos pa tur hende. Es decir, Roland Croes cu ta maneha SETAR y cu ta percura pa ganashi grandi pa Gobierno di Aruba tur aña, awor lo bay gana e mesun salario cu e director di Arubus, Post Aruba NV, Aruba Freezone NV y Serlimar, cu ta companianan practicamente bancarota y cu Gobierno mester subsidia pa mantene nan na bida. E no ta husto, pasobra esun compania cu ta traha bon, lo no conoce ningun compensacion pa e bon trabou haci, mientras cu esunnan cu ta maneha compania di gobierno sin presenta cuenta anual den 10 aña di tempo, ta gana e mesun salario toch!

Hopi lo bay…

No ta conoci cua specificamente, pero por compronde cu tin varios di e directornan aki ta evalua seriamente pa busca un futuro den un otro compania. No ta bale la pena bay guera cu bo doño di trabou, cu unilateralmente a bay di acuerdo cu Hulanda pa aproba un ley pa stroba progreso di e ehecutivonan, nan salario y beneficionan secundario. Specialmente pasobra ta sinti cu Gobierno di Aruba niun dia a opta pa sinta na mesa cu e directornan pa mira con por topa otro y yega na otro. Por ehempel, door di aplica e mesun tempo di gracia cu Hulanda a uza ora nan a implement’e, esta di shete aña largo, caminda na Aruba a hisa bent’e den dos aña di tempo.

Tampoco Aruba a haci excepcion pa instancianan cardinal den gobernacion, loke Hulanda y Corsou si a haci. Asina na inicio no a inclui Hospital den dje pasobra nan ta un fundacion separa di Gobierno di Aruba pero na caminda a opta pa toch inclui nan riba e lista. Ora corta salario di e directornan di Banco Central, bo ta mina e autoridad y integridad di bo banco central, algo sumamente peligroso.

Cualkier economista den e banco aki dos luna lo cobra un salario hopi mas halto cu e directornan, cu ta motibo suficiente pa nan bandona nan puesto y bay laga Aruba atras cu un exodo den entidadnan crucial pa nos bon nomber internacionalmente.