DOW no ta capaz pa soluciona e problema: Holo stinki den area turistico

Si no ta dilanti Parlamento, ta dilanti Bestuurskantoor, dilanti Renaissance Hotel, Royal Plaza, Port of Call, na Eagle Beach, banda di hotelnan highrise…tur caminda cu e sistema di rioolering ta pasa y tin un tapadera, awa sushi ta sali y subi caminda publico. Mientras cu e ingenieronan na DOW no ta capaz ni pa drecha poco luz den Caya Grandi na San Nicolas pa mas di un aña caba, e chens cu nan por soluciona e problema cu e planta di purificacion, Ruilwaterzuiveringsinstallatie (RWZI), ta minimal!

Ta for di aña 2018 caba cu a laga sa cu e situacion ta completamente fo’i man y cu mester tuma accion mesora. Pero tur hende ta sinta cu nan mannan crusa, ta sconde rapportnan devastado pa nos medio ambiente y ta purba keda bon cu gobierno. E resultado? Aruba ta den un situacion masha peligroso pasobra na cualkier momento e planta aki por colapse, cu tur consecuencia pa nos turismo y nos medio ambiente.

DOW definitivamente no tin maneho di awa preto di Aruba bou di control: Awa di pos ta forma e saludo di bonbini na tur turista dilanti hotelnan highrise. Holo stinki ta stroba operacion di e hotelnan y restaurantnan den vecindario. Aruba ta na merced di algun ambtenaar cu no por soluciona e retonan na RWZI na DOW, cu ta resorta bou di Minister Evelyn Wever-Croes. AHATA a manda varios carta, pero ta keda man crusa te dia cu Bubali Plas stop di opera y tur awa sushi bay lama!

Posted by 24ora on Saturday, December 17, 2022

Ya caba constantemente e sistema ta pega y e tecniconan ta tarda masha prome cu por corigi e fayo pa e awa sushi por sigui su caminda pa Bubali Plas. Consecuentemente, na unda e awa por sali, unda tin e tapaderanan di e sistema di rioolering, ey mes nan ta sali y subi caminda publico. No ta algo cu ta pasa ‘de bes en cuando’ sino semanalmente tin indicacion cu awa cu ta hole stinki ta ataca varios area di nos isla. Pa colmo, mayoria bes, ta areanan turistico of comercial.

Fuentenan yega na e situacion a sigura cu e problema ta hopi mas serio di locual tur hende ta kere. Parce cu gerencia di DOW ta bon consciente cu na cualkier momento e planta por cay den otro y stop di funciona. Nos ta uzando un planta bieu di hopi aña pasa, traha pa maneha 3000 liter cubico. Awendia DOW ta procesando mas o menos 12.000 liter cubico pa dia! Bisando esey, bo no mester ta un experto pa compronde y realisa cu e planta ey no por carga ni maneha e cantidad di awa aki pa purifica.

Bubali Plas y den fondo por mira St. Regis Aruba den pleno construccion. E lo habri na aña 2024, si tur cos ta bon. St. Regis Aruba lo tin 200 camber, incluyendo dos suite presidencial y 15% timeshare. Adicionalmente e ta conta cu 22 apartamento di 2 y 3 camber, cualnan tambe ta suite.

For di masha aña gobiernonan, di tur asignatura, tanto berde como geel, a hinca nan cabes den tera manera un avestruz, pa no atende e reto aki. Cada biaha ta duna permiso pa traha mas hotel y haci e area turistico mas grandi pero sin tene cuenta cu no ta inverti den maneho di awa preto. Mas camber di hotel, ta traduci su mes mesora den mas awa sushi pa purifica. A tene cuenta cu tur cos, menos cu esey y awor nos ta pagando pa e mal maneho aki.

Un di e retonan mas grandi y urgente ta Embassy Suites by Hilton Aruba Resort cu lo habri na januari 2023 si tur cos ta bon. Ta algun shen camber cu ta bin acerca riba e 12 mil liter cubico di awa cu lo drenta den e sistema di RWZI na Bubaliplas. Cu e planta di purificacion ta cla of no, e hotel lo habri…cu tur consecuencia cu esaki lo trece pa DOW y su maneho di awa preto den e area hotelero.

Pa colmo, net banda di e hotel ta core un rooi di Bubaliplas, hasta bou tera via un duiker, cu ta bay lama. Cada biaha cu Bubaliplas bay over of e red di awa preto pega, e rooi ta yena cu awa di pos bayendo hotel…den cara di e hotel cu tin cu habri ainda. A laga dempel e buraco na e beach dilanti di e hotel, pero no ta sigur con largo esaki lo wanta y si naturalesa mes lo habri e caminda aki bek den futuro. Bisando esaki, ta urgente pa DOW soluciona e problema di RWZI sino e lo bira un desaster pa tur, pero tambe pa e hotel di mas nobo di nos isla. Nan a inverti hopi cen den traha un pasada bou tera pa su huespednan por crusa caminda bay beach na otro banda di caminda. Pero si e beach ey ta contamina, lo stroba operacion completo di Embassy Suites na Aruba.

Rapport devastado scondi den lachi

Fuentenan yega na R.W.Z.I a sigura cu recientemente a haci varios test di laboratorio den lama y cu e resultado ta devastado! Pero, manera semper, a opta pa sconde e rapport den lachi y haci comosifuera cu nada ta pasando. Parce cu a tuma muestra den lama na varios parti di Eagle Beach, tambe dilanti e hotel nobo. Parce cu na e boca unda e awa sushi di Bubaliplas ta sali pa lama, e resultado tabata aceptabel. Pero un poco mas leu riba lama, e test a sali negativo, o sea a raporta presencia di awa di pos den lama.

Sluis habri 24/7

Contrario cu antes, pa evita awo cu cada biaha e bario di San Miguel ta bay bou di awa, a dicidi pa habri e sluis parcialmente. Bisando esey, awor aki 24/7 awa por sali for di Bubaliplas y bay lama sin problema. Pues no manera antes cu un ambtenaar di DOW mester yega na e sitio pa habrie, sino a lag’e un poco habri cabal, di tal forma cu, asina cu e nivel di awa subi, cu automaticamente awa ta bay lama. Cu tin un control interno cu si ta awa di awasero of awa di pos, no ta conoci pa nos.

No tin placa pa planta nobo

En bes di presupuesta 60 miyon florin pa adkiri un planta nobo, moderno y mas grandi pa maneha e crecemento di nos pais y di e cantidad di cambernan di hotel den area, Gabinete Wever-Croes II a pidi 16 miyon so na Parlamento pa drecha e partinan mas urgente cu ni ta traha mas. Pero entretanto, e unico forma ta cu ora e planta yena cu awa, ta habri sluis manda awa lama, siendo nan mes ta bisa cu e planta ta logra purofica solamente 40% di e awa deposita eyden. E resto di 60% ta keda contamina y cu speransa cu e matanan eyden ta procesa e awa den forma “natural” y asina mes ta mand’e lama. Na ultimo momento, pa nan presupuesto por “balansa” a core saca e 16 miyon ey afo, bisando cu lo pasa maneho di RWZI bou WEB Aruba N.V. Pero te awe, ni WEB ni DOW no a haci nada mas y e planta na Bubaliplas a keda manera “un yiu sin mama” atras.

Bubali Plas a bira topico di discusion atrobe….

Tabata diabierna dia 14 di januari 2022, cu publico a yama 24ora.com pa yega Bubali Plas pa nos mes mira kico ta pasando. Nos a para den e holo stinki ey pa constata con a habri e sluis pa e awa di pos ey bay lama. DOW a reacciona mesora, durante e transmision bibo di 24ora y a core bin cera e sluis, demostrando cu ta un eror. Su mañan nan a saca un comunicado di prensa pa bisa cu ta awa di awasero nan a manda lama, siendo nos tabata testigo cu esey NO ta berdad!

Rapport a sali y pueblo a lanta

E siman siguiente, despues cu tur instancia a lanta fo’i soño, incluyendo partidonan politico, cu bao presion di comunidad, e director di DOW, ing. Marlon Croes a sali bisa cu su dialuna mes a haci test y a constata cu e awa den e plas ta contamina pero esun cu nan a manda lama, no ta bon, pero cu e ta den e margen acepta internacionalmente. E ingeniero a admiti cu nan tur, tanto DOW y Gobiernonan, a drumi riba e asunto di maneho di awa preto pa por lo menos algun decada caba, anto obviamente sin consecuencia!

Hende ta bira malo

Locual a haci e asunto mas fastioso pa gobierno ta e rapport di CARMABI cu a sali den publicidad recientemente mencionando cu lama den e area ta contamina door di e bacterianan saliendo di Bubali Plas. E rapport tabata scondi pa tres aña pasobra e ta data di 2019 caba. Den dicho rapport ta bay mas leu di menciona cu di cada mil hende cu drenta lama eybanda, 32 ta bira malo. Un ke otro tin di haber cu e realidad cu e planta di purificacion ta bieu, obsoleto y cu mester drech’e of cumpra un nobo urgente.

Esaki ta e situacion actual: Pa garantisa cu e nivel di awa no ta surpasa e limite y yena e barionan den vecindario cu awa, a opta pa laga e sluis parcialmente habri. Asina automaticamente, asina cu awasero yobe of e nivel subi, cu e awa ta sali su so bay lama, sin control ni supervision.
Bubali Plas: Un reto desde 2010

Tabata dia 18 di september 2018 caba cu e director di DOW, ing. Marlon Croes, a mustra Minister Otmar Oduber riba e peliger eminente cu tin na e RWZI-nan. Esaki despues cu DOW y TNO a duna un presentacion amplio dia 8 di augustus 2018 na henter Conseho di Minister, pues cu minister-president tambe sinta eyden! Den dicho reunion a mustra e urgencia y kico mester haci pa minimalisa e riesgo. A expone e urgencia hopi cla den e carta di 18 di september 2018. Den e carta a propone pa uza e “restfonds” di FDA pa sikiera haci cierto trabou na e RWZI pa evita un desaster. Pero, Gabinete Wever-Croes I a scoge pa no haci caso di DOW y Otmar Oduber a bandona gobernacion lagando e problema atras pa su sucesor, esta Evelyn Wever-Croes, cu a tuma e cartera di Infrastructura over. Echo ta cu tin carta den file ci desde 2010 caba, tempo di Minister Benny Sevinger (AVP) ya caba DOW a bati alarma pa e situacion, pero comokiera cu ningun politico lo gana voto cu maneho di awa preto, tur a lag’e pa e siguiente…cu awor parce di ta birando e ultimo tambe pa sea haci algo of para banda di un desaster pa nos turismo y medio ambiente.

Ta den e situacion aki trahadonan y huespednan di RIU Resorts mester pasa practicamente tur siman. E sistema di rioolering ta pega y awa di riool ta sali riba caminda. No ta forma pa yama nos turistanan bonbini den e area mas importante pa nos economia!
Bubali Plas ta existi pa 50 aña caba

Bubali Plas ta un saliña (wetland) mescos cu e saliñanan dilanti di e hotelnan. Pa aña e saliñanan ta un punto mas abao y cu ta colecta awa di yobida prome cu bay lama. Den e añanan setenta a construi un planta di purificacion na Bubali. E awa procesa ta bay den e saliña y e saliña den transcurso di añanan a crece bira Bubali Plas cu nos conoce awe. Bubali Plas a trece hopi vegetacion, pisca y ta atrae hopi especie di parha. E habitat na Bubali Plas a cambia di un saliña pa un awa permanente y cu esaki tin un biodiversidad mas diverso y consistente. Pa mantene Bubali Plas ta rekeri un bon nivel di awa continuo den e plas. E nivel di awa den Bubali Plas mester ta sostenibel den temporada di awasero y secura.

A traha sluis pa laga awa bay

Pa e motibo aki mes den e periodo di 2000 pa 2005, DOW a traha un canal pa saca e awa y tambe a pone un sluis den e canal pa por garantisa un nivel minimo di awa y un nivel maximo na unda no ta molestia e vecindario. Tambe e sluis mester preveni entrada di awa di lama den e plas ora di lama halto.

Desde cu a instala e sluis, e procedura standard pa habri e sluis ta como lo siguiente:

  • Ora ta spera hopi awasero…pa por crea un buffer, dependiendo riba e nivel di awa na e momento ey
  • Ora tin un nivel di awa cu ta surpasa e nivel maximo y ta molestia e bario di San Miguel y Keito

DOW ta sigura comunidad cu ora habri e sluis, cu esaki ta un procedura standard di basta tempo caba y ta sigura cu e no ta dañino pa medio ambiente ni pa e beachnan. Den temporada di secura, pa por sigui mantene nivel di awa di e plas, ta deposita awa procesa di RWZI Bubali den Bubali Plas. 

E situacion actual

Pueblo di Aruba awo conoce e retonan y sa kico ta e solucion. Gobierno a admiti cu e planta ta como 50 aña bieu, tin parti di dje cu no ta ni haya piesa mas y cu e ta chikito pa procesa tur e awa cu ta yega ey. Ta menciona un planta nobo di 60 miyon pero no tin placa. Opcion ta, por ehempel, pa “outsource” e trabou pa sector priva inverti y saca su inversion bek den algun aña. Pa esey mester adapta ley, caminda cu ta cobra hotel y tur otro cu ta uza e planta. Si purifica e awa suficiente, por bend’e bek cu agricultornan pa muha mata. Awo esey no por pasobra e awa no ta sirbi ni p’esey!