A baha nan pensioen: E pensionadonan di Aruba a demanda Gobierno di Corsou 

Na Aruba ta conta cu mas o menos 1.500 pensionado, cu ta cobra un pensioen di biehes for di SVb Corsou. Esaki no ta pensioen di ambtenaar, sino pensioen di biehes. Mayoria ta Rubiano mes pero cu no a inscribi nan mes dia 31 di december 1985 na Censo di Aruba y como tal a habri dia 1 di januari 1986 como ciudadano Antiano. Wel, pa algun aña caba e grupo aki ta sufriendo pasobra a baha nan pensioen.

E problema a cuminsa ora cu e fondo di pensioen di behes a bin haya su mes den problema financiero y no por a garantisa tur prima. Consecuentemente mester a tuma medida y desde dia 1 di maart 2013 a adapta e ley, entre otro, a aumenta e edad di cobra pensioen di 60 pa 65 aña. Tambe a dicidi cu si bo ta biba den exterio, no ta cobra bonus di Pasco mas y tampoco ta conta cu aumento fiho segun costo di bida.

Pero, entrante dia 1 di januari 2017 a bin cu un cambio adicional, cu ta encera cu tur pensionado cu ta biba den exterior lo tin un reduccion di 10% adicional for di nan pensioen. Separa di esey, tur gasto di banco pa transferi internacionalmente tambe ta deduci for di e pensioen mes.

Rubianonan a demanda Gobierno di Corsou

Despues di bastante deliberacion, mas o menos 300 pensionado for di e fondo aki na Corsou, pero cu ta bibando na Aruba, a dicidi di acerca abogado mr. David Kock pa cuminsa un caso. A opta pa no demanda SVb Corsou, sino mas bien a entama e caso contra Gobierno di Corsou, pasobra ta nan a introduci un ley cu ta discriminatorio.

Specialmente pasobra despues habitantenan di Boneiro y St. Maarten a haya derecho igual pasobra nan tabata den Antias, pa cual e abogado ta kere di lo por convence hues cu e Rubiano tambe tabata Antiano te cu aña 1986.

Mester di pasenshi

Di acuerdo cu abogado mr. David Kock, e tipo di casonan asina ta tuma nan tempo y no ta spera di haya un sentencia mesora. Tratamento di e caso ta tuma luga “por escrito”, pues no tin debate presencial den sala di corte. Ta manda e demanda, e contra partido ta haya chens pa contesta, despues e otro atrobe y asina ta sigui bay. Tur cos ta sosode via carta. E demandantenan lo mester carga pasenshi pasobra esaki ta un bataya di algun luna y por dura hasta mas cu un aña.

Comparacion di pensioen Aruba, Boneiro y Corsou

Pa loke ta pensioen di behes, mester menciona cu Aruba ta paga mas cu Corsou. Un pensionado ta cobra Afl. 1.265,= si ta soltero y si ta casa ta paga nan Afl. 2.130,=. Na Corsou, desde aña 2016 a stipula e pensioen di behes na Nafl. 862,= pa persona. Ey no conoce pareha, pasobra ta paga nan separa. Den caso cu bo ta casa mes, cada pensionado ta cobra e mesun suma separa. Aunke Aruba ta paga miho cu Corsou, ora compara cu Boneiro, Saba y Sint Eustatius nos ta keda hopi atras. Ey cada pensionado ta cobra $1.488 (Afl. 2604,=) pa luna!

Historia di pensioen di behes na Aruba

Prome cu a introduci AOV (Algemene Ouderdomsverzekering) na Aruba, nos grandinan tabata depende di caridad y e bon boluntad di otronan pa biba pa motibo cu behes ta impedi nan di por a traha y haya un entrada. Aruba como parti di Antia Hulandes tabata e prome isla cu a logra pone un fondo pa esnan di menos recurso; e asina yama “armen kas’ (fondo pa e pobernan) na aña 1824. Na aña 1840 a skirbi statuto di e fondo aki y a keda na vigor te na aña 1921.

Den añanan 50 Gobierno di Antia Hulandes, di cual Aruba tabata pertenece, a reconoce cu e situacion aki ta mina e derecho di nos grandinan di tin un bida digno. Pa tal motibo na aña 1955 a introduci un prevision pa nos grandinan den mas necesidad, e asina yama “noodouderdomsvoorziening”. Mientrastanto a cuminsa diseña un sistema nobo basa riba solidaridad y cu cobertura pa tur ciudadano.

AOV a nace na 1960

Dia 1 september 1960 a introduci AOV. Cu e ley aki nos grandinan a haya derecho ariba un entrada basico pa por biba. Asina a crea e fundeshi pa nos sistema di siguridad social. Tur ciudadano sigura na Aruba por cobra e pensioen di behes ora yega e edad. Pa ta un asegurado mester a biba na Aruba entre e edad di 15 aña y e edad di pensioen. Pa cada aña cu un persona a biba afo, desde su di 15 aña, ta reduci un porcentahe di entre 2% pa 2,18%. Pues, pa cobra “vol pensioen” bo mester a biba di 15 pa 65 aña na Aruba y aporta pa 50 aña na e fondo di pensioen.

Edad tabata halto y despues a baha

Ora a introduci AOV na Aruba, na aña 1960, a stipula cu e edad pa cobra pensioen tabata 65 aña. Dia 1 di januari 1975 a bah’e na 62 aña, mientras cu na juli 1992 e edad di pensioen di behes a bira 60 aña.

Suma di pensioen

E suma di pensioen tambe a conoce diferente cambio. Na aña 1960, un ciudadano soltero tabata cobra 55 florin na AOV pa luna y pareha casa 95 florin pa luna. Entrante januari 2014 e suma di pensioen pa luna tabata Afl. 1.265,= pa soltero y Afl. 2.130,= pa pareha casa. Den 64 aña e pensioen a conoce un aumento promedio anual di 5%.

Na entrada di Status Aparte (1986), e pensioen pa soltero tabata di Afl. 293 y pa pareha tabata Afl. 497 tur luna. Durante 38 aña Status Aparte e pensioen a aumenta un promedio di 3,9% tur aña. E aumentonan mas remarcabel tabata na augustus 1993, ora a aumenta e pensioen cu 25,9% y na december 1994 a subi e suma di pensioen cu 58,9%.

E promedio di aumento anual segun periodo di gobernacion ta como lo siguiente:

– Gab. Eman I: 4,6%

– Gab. Oduber I&II: 8,9%

– Gab. Eman II&III: 8,2%

– Gab. Oduber III&IV: 2,0%

– Gab. Mike Eman I&II: 0,6%

– Gab. Wever-Croes I&II: 1,9%.