“NO ta NO!” Siña mucha defende nan curpa

Mucha mester siña sobrevivi. Hasta den situacionnan dificil. Nan capacidad pa defende nan curpa ta hunga un rol importante den esaki. Pa muchanan cu ta insigur, timido of modesto, esaki ta un tarea bastante dificil.

Kico nos ta haci ora nos mira un mucha timido of insigur? Mayoria biaha nos tin e tendensia di kier tum’e na su man y proteh’e di e “mundo malbado” rond di dje. Pero lastimamente esaki no ta yuda e mucha a plaso largo. Muchanan mester siña yuda nan mes riba tereno sico-social: siña anda cu sintimentonan, cu situacionnan y relacionnan nobo pero tambe cu situacionnan dificil. Muchanan mester siña defende nan curpa for di edad hopi hoben. Mayornan y educadornan por yuda den esaki.

Asertividad

Asertividad ta ensera cu un persona ta sigur di su mes y e ta sinti cu e tin derecho di defende su mes. Alabes e ta conoce su propio limitenan y di otronan y e sa con pa anda cu esakinan.

Si un mucha sa cu no ta normal pa un adulto oblig’e sinta riba su scochi, e lo por nenga y resisti.  Of, si esaki sigui sosode, cu e lo por busca yudansa.

Riba su mes asertividad den mucha ta algo controversial. Di un banda nos kier pa muchanan siña defende nan mes y na otro banda nos ta pidi pa nan obedece adultonan. Kiermen cu nos mester siña e mucha pa defende su mes ora cu surpasa limitenan. Esaki ta rekeri un sistema di educacion den cual ta trata muchanan cu respet. Caminda e mucha ta haña espacio pa duna su opinion, pa delibera y pa e tin su mes limite.

Un otro problema cu defensa propio ta cu mucha ta dependiente di adultonan. Hopi biaha abuso sexual ta tuma lugar bao di e pretexto aki; “Si bo bisa, mi no ta bay stima’bo mas”. Ademas abusadornan ta fiha riba victimanan cu ta debil, manera esnan cu no por defende nan mes, of cu tin miedo.

Netamente muchanan asina tin mester di yudansa. Pasobra a keda pruebá cu defensa propio ta yuda para e abusador. Den hopi caso e violencia ta stop of bira menos. Ademas muchanan cu por defende nan curpa ta mas lihe den busca yudansa.

Con nos por siña mucha defende nan curpa?

Kico un mucha mester haci ora nan horta su potlood? Con ta siña un mucha reacciona ora un persona mishi cu n’e contra su boluntad?

Defensa propio ta un asunto social. Pesey muchanan ta siña defende nan curpa door di ta den un ambiente social.  Eynan ta experiencia diferente situacionnan cu ta reta nan conocemento y nan personalidad. Den nan grupo di edad muchanan ta siña expresa nan mesun opinion, haci contacto, tuma iniciativa y anda cu conflicto.

Mucha ta observa loke ta pasa rond di nan. Durante wega muchanan ta imita tur sorto di rol y situacion social manera hunga tata cu mama, hunga scol, hunga polis, etc. Asina nan ta siña sincronisa nan comportacion cu e diferente situacionan den bida diario.

Intuicion como sosten

Un prome consehero den cualke situacion cu mucha ta pasa aden ta: su sintimentonan. Mayoria bes mucha tin intuicion excelente y ta sinti exactamente loke ta pasando rond di nan. Nan ta sinti si bo ta “tuma nan na serio” of si bo ta “tuma nan haci”. E intuicion ey ta algo sano y importante. Mucha ta sinti cos, maske cu hopi biaha nan no por expres’e cu palabra. Nan ta sinti tension entre adultonan, hasta ora bo ta haci cu bo ta contento mientras bo ta tristo. Ora nan haci pregunta riba esey, purba duna nan un contesta honesto. Haciendo esey bo ta duna e mucha reconocimento pa y bo ta mustra aprecio pa su intuicion.

Como adulto nos por stimula e yiu pa pensa tocante experiencianan y pa papia tocante sintimento cu palabra cla. Nombra e sintimento di e mucha pa e siña reconoce nan y sa loke e por haci cu nan. Asina e mucha ta compronde cu ta okay pa e tin cierto sintimentonan pero cu e mester siña anda cu nan.

Door di yud’e busca un solucion, e ta siña confia su propio sintimentonan y anda cu nan. Puntra por ehempel “Kico lo bo haci si un mucha horta bo potlood?” “Kico  bo lo haci si un hende purba mishi cu bo curpa abao?”  Lag’e contesta bo y elogi’e pa su contesta ora e defende su mes.  Asina bo ta siñ’e aprecia su mes y respeta opinion y ideanan di otro hende. Bo ta siñ’e defende su curpa y reacciona riba comportacion indesea.

Limite

Mucha ta siña defende nan curpa ora nan conoce limite. Pa por haci esey, nan mester siña normanan social: con nos ta anda cu otro y trata otro. Por ehempel: no ta dal of haci otro dolor, no ta hari otro, no ta manipula otro etc.

Siña mucha cu ora tin conflicto, mester papia cu otro enbes di bringa of zundra. Siña nan mas tanto posibel pa busca solucionnan positivo pa nan mes. Alabes mester siña mucha cu nan curpa ta pertenece na nan só y nan por bisa “no” na cosnan indesea. Asina bo ta siña un mucha loke ta permiti y loke no ta aceptabel den contacto social.

E ambiente na scol y den centro di cuido despues di scol tin influencia grandi riba mucha. Pesey ta hopi importante pa paga tino cu mucha mester siña defende nan curpa door di stimula nan pa haci esey. Cada biaha cu nan pasa den situacionnan social, nan ta haña mas experiencia y mas confiansa den nan mes abilidad pa defende nan curpa.

Hasta den bida di mucha, situacionnan dificil lo presenta. Maske con bon un mucha por defende su curpa, semper lo bin retonan nobo cu por ta dificil pa vence. Toch muchanan asertivo tin un bentaha riba otronan. Nan tin mihor chens pa resisti, bisa “no” y busca yudansa den situacion dificil. Muchanan asertivo tin mas confiansa propio y por maneha nan reaccion riba nan alrededor mihor.

Aumenta asertividad den mucha door di:

  • Permiti e mucha resolve su problemanan mas tanto posibel
  • Lag’e sa cu e por acudi cerca bo pa yudansa
  • Permiti mucha pa haya experiencia y recompens’e na forma positivo
  • Siñ’e loke ta aceptabel y no ta aceptabel den boso circulo social
  • Practica “Kico lo bo haci si…”
  • Siñ’e cu su curpa ta pertenece na e so
  • Siñ’e bisa ‘no” of  busca yudansa ora di secretonan indesea/incomodo
  • Siñ’e respeta su mes y otro hende: “no” ta “no!”