Fiamento local di gobierno tin consecuencia: Ta premira aumento di interes pa fiansa

Recientemente Banco Central di Aruba a emiti un comunicado pa sondea e interes den mercado financiero local pa fia Gobierno di Aruba e bunita suma di 160 miyon florin. E resultado di e ehercicio aki tabata cu a logra cera e suma den dos tanda: un prome tanda di AWG. 110 miyon pa un periodo di 14 aña na un interes di 6,5% y un di dos tanda na balor di AWG. 50 miyon pa un periodo di 5 aña na un tasa di interes di 5,5%. 

Nos tur sa cu Gobierno su opcionnan pa fia placa ta limita. Recientemente Minister di Finansa, mr. Xiomara Maduro, a biaha pa Washington pa sinta cu varios institucion financiero pa fia placa na nivel internacional. Mirando e posicion financiero (“debt to GDP”) precario di Aruba, e probabilidad ta hopi grandi cu un eventual prestamo nobo cu Merca lo ta caro. Pa Gobierno di Aruba logra haci un fiansa pafo di Reino – con bentahoso cu e por ta – ta rekeri di aprobacion di Conseho di Minister di Reino, esta di Hulanda, conforme Statuut. 

Sin Hulanda no por fia

Si nos sigui e ultimo desaroyonan den e relacion politico entre Aruba cu Hulanda, specialmente den e ultimo dos añanan, nos tur sa cu un aprobacion lo no bin sin condicion. Ademas, despues di e pandemia, Gobierno no (por) a subi mercado internacional mas. E biahe di Minister di Finansa tabata uno mas bien di cortesia sin ningun meta concreto pa logra!

Kico ta e opcionnan pa MEP-RAIZ?

E pregunta semper ta keda si Gobierno di Aruba tin mas opcion? Si, mercado local. Banconan local y otro institucionnan financiero sa tambe masha bon cu mercado local ta e unico opcion pa Gabinete Wever-Croes II. Pero, e prijs – esta e interes – ta wordo determina pa e dinamica entre oferta y demanda. Ora demanda ta halto, pero e oferta ta abou, esaki ta traduci su mes den prijsnan mas halto. Esaki ta regla basico di economia! Cu Aruba ta paga un promedio di 6% pa un fiansa di AWG. 160 miyon ta un prijs halto pa e mercado local si compara esaki historicamente.

Banconan por carg’e?

Segun expertonan financiero, tipo di fiansa na e interes aki ta interesante solamente pa e inversionistanan institucional, manera fondonan di pensioen of companianan di seguro. Esakinan tin un rindimento di un minimo di 5,75% pa alcansa pa nan por cubri nan gastonan pa por paga e pensioen di nos grandinan. Pa banconan local cu ta bende ‘pida’ di e fiansanan aki na nan clientenan, e ta mucho menos atractivo. Riba e ganashi cu e clientenan haci riba loke nan a inverti – un promedio di 6% den e caso aki – nan mester paga impuesto (inkomstenbelasting) y mucho no ta sobra di e inversion.

Minister a cambia e regla di wega

Minister di Finansa, mr. Xiomara Maduro, a cambia e reglanan tambe pa e fiansa. Esey awo ta haci henter e prestamo menos atractivo. Pasobra den pasado tabata saca “bonds” y esun cu yega prome ta bebe awa limpi. Pero awo a opta, kisas pasobra den pasado e demanda tabata grandi, cu a hacie den forma di un “bid”. Pues, cuanto bo ta dispuesto di fia gobierno pa cada 100 mil florin. Bo ta paga, por ehempel, 104 mil florin pa fia 100 mil florin na e interes stipula. Di mes cu e cuater mil extra cu bo ta paga ey ta bay kita for di bo interes. Ta depende cuanto interes tin cu mas hende lo cuminsa bid mas halto pa por haya e fiansa. 

Desbentaha: Interes di fiansa lo subi

Mientras cu fondonan di pensioen y otro inversionistanan institucional tin un ganashi sigura ora cu Gobierno emiti bono riba mercado local, e por tin consecuencia pa nos economia. Ora cu saca un suma asina grandi for di economia local, e ta crea problema di likidez den e mercado local. Pa por cotraresta esaki, banconan na nan turno mester hisa interes riba depositonan pa retene of haya mas deposito pa por keda stimula economia door di sigui ofrece prestamo y hipoteca na cliente. Ademas, di e estimulo economico, banconan local mester sigui cumpli cu e rationan reglamentario di Banco Central di Aruba. Esaki consecuentemente ta pone mas presion riba e margennan di ganashi di banco y lo bira casi inevitabel cu pronto lo por nota cu interes riba prestamo lo subi haciendo asina e posibilidad pa por cera un prestamo bira un poco mas dificil. Esaki lo tin consecuencia negativo tambe riba inflacion pasobra si uzo di placa bira mas ‘caro’, comerciantenan lo mester subi prijs di producto haciendo cu tur cos ta bira mas caro y asina afecta e poder di compra.

Consecuencia economico

E pregunta ta keda si e promedio halto di e tasa di interes ta solamente a causa di e demanda di parti di Gobierno di Aruba caminda cu banconan y institucionnan financiero local sa masha bon cu mercado local ta e unico salida pa Gabinete Wever-Croes? E pregunta aki por contesta afirmativamente. E tasa di interes eleva ta wordo ocasiona door di e necesidad halto di Gobierno y e echo cu mercado local ta su unico salbabida cu opcionnan limita. Loke ta tristo ta cu e determinacion di e gobierno MEP-RAIZ di sigui fia pa cumpli cu gastonan y personal di Gobierno, tin consecuencia directo pa inflacion y consecuentemente pa e poder di compra di tur ciudadano.