Den dos luna e ta drenta na vigor: Lo baha salario di directornan di compania estatal

Tabata na juni 2022, pues dos aña pasa cu un mayoria den Parlamento di Aruba a aproba e ley di Landsverordering Normering Topinkomens (LNT). E resultado di votacion tabata 12 voto na fabor y 9 contra. Na e ocacion ey, e fraccion di Accion21 a vota na fabor di e ley, hunto cu MEP y RAIZ. Pero, e tempo ey a bin cu algun amienda den e ley aki cu a haci cu no a mantene na e ley original, sino a drech’e. Casi por bisa cu nada lo no sosode pasobra a purba “acomoda” tur hende den e ley. Tanto e minister como e director di e entidadnan di gobierno. Y manera anticipa, CAft no a acepta e ley y Gabinete Wever-Croes II a haya nan mes ta cambie di nobo.

Pero, aunke cu e directornan di entidadnan gubernamental y semi-gubernamental a manda varios carta den e proceso, ningun di nan a tuma e iniciativa pa cuminsa un caso civil contra nan dunado di trabou. E realidad ta cu Gobierno di Aruba ta bisando su directornan cu no ta “nan”, sino ta Hulanda a pone e condicion aki riba mesa y cu nan no por haci nada. Como tal, na juni 2024, despues di e dos añanan di “tempo di gracia” cu lo mester aplica e cambio den e ley y acuerdo salarial den gobierno y den tur compania di gobierno of semi-gubernamental.

Abogado ta cla pa cuminsa caso

E siman aki e directornan di entidadnan gubernamental y semi-gubernamental lo mester tuma un decision final si ta entama un caso of no. E reto awor ta cu, nan a warda dos aña largo y cu dificilmente lo por wanta ehecucion di e cambio di ley awo. Esaki pasobra lo no trata un bodem-procedure ainda prome cu juni 2024, pues lo mester baha nan salario di awo y warda si nan lo haya rason despues di un hues. Pero aunke varios a busca “legal opinion” caba, ningun a opta pa dal e stap di subi trapi bay hues, di miedo cu esaki lo daña nan relacion cu nan doño di trabou.

A haci poco excepcion

Contrario na Hulanda y hasta na Corsou, aki na Aruba, Minister di Finansa, mr. Xiomara Maduro a opta pa no contesta ningun di e cartanan di peticion pa haci excepcion. Tanto Banco Central di Aruba (BCA), Algemeen Pensioenfonds Aruba (APFA), Aruba Airport Authority (AAA), Aruba Tourism Authority (ATA) y Dr. Horacio E. Oduber Hospital (HOH) a haci peticion oficial pidiendo pa exonera nan di e ley aki. Cada un a duna nan motibonan dicon nan no mester ta riba e lista, pero e gobernante a para duro riba su punto y acuerdo cu Madre Patria. E unico excepcion ta pa dokternan trahando na Hospital y pa Procurador General y miembronan di Ministerio Publico.

Directornan: Gobierno no ta husto!

Parlamento a aproba e ley pa regla e norma salarial di ehecutivonan mas halto di empresanan estatal y instancianan publico y semi-publico. Stichting Algemeen Pensioenfonds Aruba (APFA) a indica cu pa bo por compara e salario di ehecutivonan halto cu e salario di minister-president, mester inclui e contribucion real na pensioen di e mandatario. E ley no ta tene cuenta cu e suma cu Pais Aruba ta pone un banda pa garantisa e pensioen di 70% di averahe cu e mandatario a gana mientras cu e tabata den funcion, mientras cu otro empleadonan cu tin un plan di pensioen den sector priva of publico ta contribui na esaki te e ultimo dia di trabou prome cu nan baha cu pensioen. Un mandatario ta completa su pensioen den ocho aña (96 luna), mientras cu otro mester traha 35 pa 40 aña pa haya su pensioen completo.

Directornan na Min-Pres: Bo calculacion ta robes

Banco Central di Aruba (CBA) tambe a dirigi un carta na Parlamento di Aruba dunando nan

comentario riba e ley. Mescos cu APFA, CBA tambe a indica cu pa bo por compara e salario di un ehecutivo halto mester tuma un salario di Afl 417,000 pa aña como e salario completo di minister-president. Ademas di esaki, CBA ta indica cu mester inclui tambe uzo priva di e autonan di bureau di minister. Mientras cu den caso di un ehecutivo halto, ta considera uzo di auto di compania como parti di su entrada, den caso di minister-president esaki no ta e caso. 

CBA ta indica cu pa bo por haci un comparacion, mester inclui e efecto aki, cu segun nan, ta Afl 19,500 mas. E salario di minister-president ta mas o menos Afl. 153,000 pa aña segun e ley. Esaki ta basa riba riba un salario di Afl. 15,010 mensualmente mas un luna di vakantieuitkering, mas un toelage pa representacion di 7% y 4% di autotoelage. Mescos cu APFA, Centrale Bank tambe ta bisa cu e contribucion adicional pa garantisa e pensioen ta Afl. 145,000 pa aña y no Afl. 30,000 manera cu Gobierno ta pretende den e ley.

Segun Banco Central, no a tene cuenta tampoco cu e contribucion di AOV/AZV di e dunado di

trabou pa e mandatario su salario cu ta mas o menos Afl. 16,000 pa aña. A base di esaki, e

norma di ‘topinkomens’ pa ehecutivonan halto di empresa estatal y instancia publico y semi-

publico, basa riba 130% di e salario real di minister-president, mester ta Afl 543,000 pa aña

segun calculo di Banco Central di Aruba.

Den utilidad a implement’e caba

Tanto e director di WEB, di ELMAR, di Utilities Aruba y aki rato di RDA (ora nombra un director oficialmente), no ta gosa di e salarionan bieu. Den pasado e directornan di WEB tabata cobra 30 mil florin pa luna y cu 15 luna di salario pa aña. Asina por ehempel nan tabata cobra dos salario na juni pa vakantie y ta cobra tres luna di salario pareu na december, pues cu nan bonus ta cobra 90 mil florin bruto den un solo luna! Na momento di tuma e directornan nobo, a stipula e salario na e Wever-Croes Norm, cu a haci tambe cu varios hefe den WEB y ELMAR ta gana un salario mas halto cu e directornan. Tardi of trempan, esey lo bira un problema. Tambe e trahadonan lo no sigui pusha ora nan ripara cu a yega nan top, pasobra e ora nan sa di antemano cu nan lo no por sigui crece mas den e compania tampoco.

Sla duro na Hospital

Manera cu e ley aki drenta na vigor, mas o menos 100 empleado na Dr. Horacio E. Oduber Hospital (HOH) lo gana mas cu gerencia. Na tur, mas o menos 10 miembro di Raad van Bestuur y otro miembronan di gerencia lo bay drasticamente atras den salario y tur dokter y varios nurse profesional lo bay gana un salario mas halto cu tur e directornan. Por spera caso den corte of ta core e chens cu Jacco Vroegop ta opta pa regresa Hulanda y no keda mas na cabes di e entidad. E reto lo bira si ta haya un otro director pa un salario hopi mas abou cu locual tin awor aki. E mesun situacion ta conta na Instituto Medico San Nicolas (IMSan) aunke cu ey e director ta bahando finalmente cu pensioen, pero e lo bira un reto ora di recluta un director nobo.

Lo bira dificil pa ATA sigui competi 

Aruba Tourism Authority (ATA) ta un di e unico companianan multinacional di Aruba. Ta menciona esaki pasobra nan tin oficinanan na Merca, Colombia y na Hulanda. Den tur tres pais nan tin directornan regional ta traha, cu facilmente, debi cu a manda nan traha pafo di nan pais, tin beneficionan cu ta hiba nan na un salario mas halto cu di Prome Minister. Ta con lo haci ora mester corta tur nan salario y di e directornan na Aruba? A haci un bench-mark den region y a resulta cu Aruba no ta esunnan di miho paga caba, pues pa bay reduci salario lo por nifica un menasa den perde top ehecutivonan cu por drenta mercado laboral y haya un miho salario den hotel of den otro entidadnan turistico.

Ehecutivonan Rubiano lo bay atras na AUA Airport

Ta haci enfasis cu e ley aki lo afecta salario di e Rubianonan den top di e compania y no di e director mes, cu pa colmo ta bayendo na juni proximo tambe. E director na Aruba ta den servicio directo di Schiphol Group y no den servicio di Aruba Airport Authority. Sinembargo, Jurgen Benshop (COO), Barbara Brown (CCO) y Aisha Anthony (CFO), mescos cu un lista mas di hefenan Rubiano si lo mester conta den e lista. Y ta ehecutivonan cu facilmente por lanta bay traha na otro aeropuertonan na mundo, si di berdad nan lo mester entrega gran parti di nan salario tur luna. E otro problema ta cu, pa esunnan mas abou, bo sa caba tambe cu ora bo yega e nivel, cu nunca mas lo bo haya un aumento na bo trabou, cu awendia ta motibo suficiente pa nan busca un otro oportunidad den un compania cu no ta mara na e ley aki di LNT.

No tin motivacion ni gratificacion

Cu e ley nobo aki, e top ehecutivonan cu ta pone Gobierno di Aruba gana tanto placa asina na dividendo, lo perde tur nan motivacion pasobra lo no tin bonus ni nada mas pa nan ni awo ni den futuro. Pues si bo traha extra duro, pa por ehempel, crece e mercadi turistico di nos pais y afecta nos GDP positivamente, yudando crecemento economico, toch na final di aña e Hunta di Supervision no por haci un evaluacion y duna bo un bonus basa riba bo prestacion pasobra a yega bo top.

Tur director lo gana mescos

Un otro keho cu ta scucha hopi ta cu e nivel di salario ta conta mescos pa tur hende. Es decir, Roland Croes cu ta maneha SETAR y cu ta percura pa ganashi grandi pa Gobierno di Aruba tur aña, awor lo bay gana e mesun salario cu e director di Arubus, Post Aruba NV, Aruba Freezone NV y Serlimar, cu ta companianan practicamente bancarota y cu Gobierno mester subsidia pa mantene nan na bida. E no ta husto, pasobra esun compania cu ta traha bon, lo no conoce ningun compensacion pa e bon trabou haci, mientras cu esunnan cu ta maneha compania di gobierno sin presenta cuenta anual den 10 aña di tempo, ta gana e mesun salario toch!

Hopi lo bay…

No ta conoci cua specificamente, pero por compronde cu tin varios di e directornan aki ta evalua seriamente pa busca un futuro den un otro compania. No ta bale la pena bay guera cu bo doño di trabou, cu unilateralmente a bay di acuerdo cu Hulanda pa aproba un ley pa stroba progreso di e ehecutivonan, nan salario y beneficionan secundario. Specialmente pasobra ta sinti cu Gobierno di Aruba niun dia a opta pa sinta na mesa cu e directornan pa mira con por topa otro y yega na otro. Por ehempel, door di aplica e mesun tempo di gracia cu Hulanda a uza ora nan a implement’e, esta di shete aña largo, caminda na Aruba a hisa bent’e den dos aña di tempo. Tampoco Aruba a haci excepcion pa instancianan cardinal den gobernacion, loke Hulanda y Corsou si a haci. Asina na inicio no a inclui Hospital den dje pasobra nan ta un fundacion separa di Gobierno di Aruba pero na caminda a opta pa toch inclui nan riba e lista. Ora corta salario di e directornan di Banco Central, bo ta mina e autoridad y integridad di bo banco central, algo sumamente peligroso. Cualkier economista den e banco aki dos luna lo cobra un salario hopi mas halto cu e directornan, cu ta motibo suficiente pa nan bandona nan puesto y bay laga Aruba atras cu un exodo den entidadnan crucial pa nos bon nomber internacionalmente.