COHO of Onderlinge Regeling: Pa Aruba nada ta cambia…lo bira pio!

Prome Minister a presenta ayera na Parlamento pa entrega henter e pakete di Onderlinge Regeling p’e parlamentarionan lesa. E mandatario ta biaha e fin di siman aki pa Hulanda, unda e lo firma e Onderlinge Regeling hunto cu Secretario di Estado, Alexandra van Huffelen y cu e Prome Ministernan di Corsou y Sint Maarten.

Kico ta un Onderlinge Regeling?

Minister-president mr. Evelyn Wever-Croes a splica cu Onderlinge Regeling ta un palabracion entre gobierno cu gobierno y no mester aprobacion di parlamento. Pero un rijkswet si mester di aprobacion di parlamento. Den e caso aki tabata palabracion entre gobierno cu gobierno y segun e mandatario, el a percura pa parlamento ta informa constantemente riba e desaroyo. 

Parlamento ta informa

Dia 31 di januari ultimo Wever-Croes tabata den parlamento pa duna informacion riba con e Onderlinge Regeling ta hinca den otro. Ayera e tabata den parlamento pa bisa kico tur a cambia desde 31 di januari te cu awo. Parlamento ta informa pero no mester duna un aprobacion. Asina cu firma esaki, diamars mainta ta mand’e pa parlamento. Y si e parlamentarionan tin mas pregunta, nan ta yama e mandatario, kende lo presenta pa duna mas informacion.

Diferencia OR y COHO

Como cu e tin di haber entre gobierno cu gobierno, e no ta mishi cu e autoridad di parlamento. Segun minister-president, esey ta e parti bunita di Onderlinge Regeling, compara cu COHO. Aki a respeta e posicion di parlamento, di cual gobierno a bringa duro p’esey. A respeta autonomia di parlamento, pasobra den e Onderlinge Regeling aki nan man no ta mara!

Openbare bijeenkomst of vergadering

Cu a yama un openbare bijeenkomst y no openbare vergadering, e mandatario a expresa cu nunca a pone esey den duda anteriormente. E mandatario ta kere cu esaki ta di djis openbare bijeenkomst cu e ta bay parlamento riba e topico aki desde cu e discusionnan a cuminsa. Segun Wever-Croes, nunca tabatin un discusion, pasobra ta trata di openbare bijeenkomst unda a presenta cu e profesionalnan pa duna informacion.

Kico ta COHO

Dia 13 di november 2020 Gobierno di Aruba a yega na un acuerdo cu Hulanda riba e condicionnan pa e di tres tranche di sosten di likides.

o   Ta inclui Aruba den e Rijkswet pa creacion di un Caribisch Orgaan voor Hervorming en Ontwikkeling (COHO). 

o   Ta cera un acuerdo riba e Landenpakket “Aruba”

o   Ta bin un Rijkswet Aruba Financieel Toezicht (RAFT) pa reemplasa LAFT

Despues di eleccion na aña 2021, diripiente COHO no tabata bon mas.

A tareanan di COHO

E tarea- y competencianan di COHO ta bastante amplio y general. Nan ta:

  • Sosten y supervision riba medida- y proyectonan di Gobierno y di empresanan estatal
  • Inicia, promove y ehecuta proyecto pafo di Gobierno, pero si den cuadro di e meta di e Rijkswet (proyecto nobo den liña cu e meta y tareanan stipula den e Rijkswet)

Cu otro palabra: proyecto- y medidanan inclui den e landspakketnan y realisa proyectonan nobo riba su mes cu ta pas den e diferente onderwerpnan di e rijkswet, sino lo sigui un aanwijzing.

  • Otorga subsidio y participa como accionista den empresanan priva y tambe empresanan estatal
  • Supervision financiero eleva riba CAFT.

E recursonan di COHO

  • Pa sosten di likides pa Gewone Dienst di presupuesto – dus lo no por haci inversionnan propio for di presupuesto
  • Pa inversionnan (a base di proyecto) y garantianan

Si no cumpli cu e ley di COHO 

  1. Por suspende parcialmente of completamente recursonan financiero
  2. Por suspende cooperacion 
  3. Duna Aruba un Aanwijzing bij AMvRb of KB
  4. Por eleva e supervision financiero mas ainda
  5. Por blokia fiansanan

*) No solamente riba conseho di COHO, pero tambe di ministernan Hulandes separa. Hulanda y organonan Hulandes ta haya un tarea di Reino.

E base legal pa COHO

Institucion di COHO lo tabata a base di un Rijkswet (articulo 38 inciso 2 di Statuut). Landspakket ta a base di un Onderlinge Regeling (articulo 38, inciso 1, di Statuut)

Kico ta articulo 38 di nos statuto 

ARTIKEL 38 VAN HET STATUUT VOOR HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN:

1. NEDERLAND, ARUBA, CURAÇAO EN SINT MAARTEN KUNNEN ONDERLING REGELINGEN TREFFEN

2. IN ONDERLING OVERLEG KAN WORDEN BEPAALD, DAT ZODANIGE REGELING EN DE WIJZIGING DAARVAN BIJ RIJKSWET OF ALGEMENE MAATREGEL VAN RIJKSBESTUUR WORDT VASTGESTELD.

Analisis: Pues kico lo cambia awo?

E base legal di COHO ta keda mescos, cu ta articulo 38 di Statuut. Formalisacion a base di e articulonan di Statuut 38 ta unicamente pa regla cooperacion boluntario y mester por garantisa uniformidad den orden legal. Den e caso di COHO/Landspakket no tin uniformidad legal pa garantisa (manera si den caso di Kustwacht).

Formalisacion a base di e articulonan di Statuut 38 no ta pa regla supervision. Nan no ta pa duna un supervision eleva riba asuntonan di Pais na organonan Hulandes manera cu COHO lo haci. Pues, den practica, nada no a cambia! En bes di un COHO a base di articulo 38.2 regl’e via Rijkswet of Algemene maatregel van Rijksbestuur (AMVRB), awor e ta regla via articulo 38.1 cu por regla tambe via Rijkswet, of AMVRB, of cualkier otro manera un acuerdo.

E acuerdo mutuo aki, of onderlinge regeling, lo tin e mesun efectonan cu un Rijkswet of AMVRB, pero e derechonan di e paisnan (pa protesta, tin inspraak, etc) no ta ancra den statuto. Pues, e posicion di Aruba a bira pio!