Fiesta di San Juan “Dera Gay’

Den e temponan prome cu aña 1900, e Arubiano tabata biba di entre otro loke nan tabata planta den nan cunucu. E hendenan tabata biba cu poco material di luho.
Masha poco hende tabata por a skirbi y lesa. Tur aña e cunukero Arubiano tabata celebra fiesta di cosecha riba Dia di San Juan cu deramento di gay y kimamento di sushi di cunucu. ‘Cosecha bon, cosecha malo’. For di e tempo ey a keda un tradicion Arubiano cu tur aña ta celebra Dia di San Juan, cu ta riba 24 di juni.
Historia ta indica cu e celebracion di Dia di San Juan a origina na sur di Mexico, pa despues pasa pa Guatemala y otro pais Centro Americano. Y asina el a yega te Venezuela pa despues Aruba, unda el a keda un tradicion te dia di awe.
E fiesta di San Juan na pais Latino tin hopi di haci cu supersticion. Antes e Indjannan tabata kere den varios dios y spirito. Ta p’esey nan tabata haci nan contento cu ofrenda y fiesta. Principalmente e Indjan tabata celebra fiesta cu baile y musica. Un di e celebracionnan tabata e fiesta di agricultura na ocasion di cosecha.
E misioneronan a combina e fiesta di Dia di San Juan cu e fiesta di e Indjan.
Na Aruba ta celebra e fiesta di San Juan na un manera unico. Nos bieunan ta conta cu aki na Aruba, den pasado, e cunukeronan tabata warda tur e tronconnan di nan cosecha anterior, palo di maishi y otro tipo di palo pa kima riba Dia di San Juan.
E tradicion di antes tabata pa cende un candela grandi riba Dia di San Juan, esta 24 di juni. Tin biaha por tin un tocado di grupo cu ta kima su sushi dia 23 di juni, pasobra e mester toca un dia despues pa fiesta di San Juan.
E kimamento mes tabata simbolisa purificacion, core cu fucu y pa tin un miho cosecha. Ta celebra e cosecha cu a haya caba y pa e aña nobo di cosecha, cu e cunucu bon drecha cu fiesta di San Juan ‘Dera Gay’.
Durante fiesta di San Juan mes tabata tin cierto wega di bulamento di candela, bailamento, cantamento, contamento di storia, leyenda y chasco. E bulado di candela ta haci esaki pa pret. Mucha homber jong cu kier mustra cu nan si por, ta bula e candela. Nos bieunan tabata bisa ‘muchanan bela’ ta bula candela.
Fiesta di San Juan tabata algo grandi na Aruba.
Mayoria di e pueblo no tabata traha parti atardi riba e Dia di San Juan. Ora cu ta cuminsa bira scur, e fiesta ta cuminsa. E tradicion di dera un gay bibo ta algo di e epoca di antaño. Un gay ta simbolisa fertilidad.
Na Aruba no tur ora tabata mata e gay. E doño di cas tabata coba un buraco hancho den tera, mara pia di e gay chikito y tabata hinc’e den e buraco y tabata tapa e buraco cu un calbas.
Den e calbas tabata traha buraco fini pa e gay no sofoca. E calbas tabata hol y asina e gay por move su cabes. Awendia no ta permiti pa dera un gay bibo mas.
Den tur bario tabata festeha cosecha riba Dia di San Juan, ‘Dera Gay’. Tur hende cu excepcion di hende muhe por a baila San Juan. Trabou den cunucu tradicionalmente tabata trabou di hende homber.
E hende homber tabata baila cu un lenso mara riba su wowonan y tabata purba di dal e gay. Prome cu e cuminsa baila y busca e manera di dal e gay, un persona ta drey e algun biaha rond pa e perde tur sentido di direccion. Despues e ta haya un palo di bati maishi den su man, cu cual e mester mata e gay.
Bailado di experencia tabata sigui e biento pa nan sa unda mas of menos nan ta para. Tambe e bailado ta schuif su pia buscando e gay pasobra no mag di fula e tera cu e palo. E custumber ta cu cada bailado por purba tres biaha pa dal e gay. Si tres biaha bo faya ta bin un otro bailado pa purba.
Un cantante tabata pregona y tur presente tabata canta e refran. Segun cu e bailado of matado di gay tabata purba dal e gay, e musica tabata resona keto bay y cada bes cu e hera e gay ta hopi harimento y diberticion tabata tin.
Riba e dia aki e mucha muhenan tabata bisti un strik geel den nan cabey y nan saya tabata largo color geel. E musiconan tambe tabata bisti un banchi geel of cora. E grupo tabata consisti di un of mas fio, tambu, wicharo of wiri y di un pregonero of cantante. Algun caminda tabata uza un cachete di burico na luga di maraca. E publico presente semper tabata pasa ratonan sumamente dibertido. Cada biaha cu e palo toca tera un oportunidad ta bay perdi. E baliado tabata haya tres oportunidad pa purba dal e gay. Esaki ta relaciona, segun Bijbel, cu e gay a canta tres biaha ora cu San Pedro (y no San Juan) a gaña cu e no conoce Hesus.
Algun club y organisacion ta haciendo hopi esfuerso ainda pa conserva nos tradicion di ‘Dera Gay’, cual ta hopi importante pa preserva conocemento di nos custumbernan di antes.