Mervin Wyatt-Ras: E lucha pa igualdad di hende muhe ta continuo

En conexion cu Dia Internacional di Hende Muhe Parlamentario drs. Mervin Wyatt-Ras ta felicita tur hende muhe y nan famia riba e dia conmemorabel aki. 

Un dia cu mundialmente ta ser celebra dia 8 di maart pa reconoce logro social, economico, cultural y politico di e ser femenino. Ya desde aña 1910 durante un conferencia di hende muhe trahado na Copenhagen Clara Zetkin a lansa e idea pa un Dia Internacional di Hende Muhe. Desde 1911 ta celebra e dia aki y ta haci uzo di oportunidad pa curasha accion efectivo pa avanse y reconocimento di hende muhe. 

E lucha pa igualdad di hende muhe ta continuo. Por bisa te ainda mundialmente hende muher ta biba y sobrevivi den circunstancia menos faborabel, hende muhe ta ser discrimina, abusa y maltrata sin cu e por pone un paro na esaki. Den pais Latino Americano y di Caribe e Gender Gap ta aun mas grandi cu den paisnan Europeo. 

Na Aruba tin un cantidad di logronan of cambionan positivo na favor di e ser femenino y tin tambe un cantidad di retonan. Den añanan setenta a cambia ley pa haci posibel cu hende muhe casa por a keda traha den gobierno. Na aña 2003 a introduci cambio di ley di stalking y e cambio di Codigo Penal pa hisa castigo y pone boet pa abusadornan di mucha/hende muhenan. A bin proteccion di hende muhe pa loke ta trata abuso sexual den matrimonio y pa esunnan cu ta haci trabou di prostitucion. Na aña 2008 a cambia e Codigo Civil y e ley di SVb pa amplia e verlof di embarazo y parto pa 12 siman, dunando e hende muhe mas tempo cu su baby prome y despues di parto y a bira posibel cu e mama trahado despues di parto por cria su baby cu lechi materno na pia di trabao of cu e por kolf lechi na trabao pa por cria su baby. Tambe a haci posibel pa e ser femenino por a haya mas pago ora di malesa. Wyatt-Ras como iniciador di diferente di e leynan pa mehora posicion di hende muhe ta remarca cu no tabata facil tampoco pa convence otronan pa sali na defensa di e ser femenino. Entre 2011-2013 a cambia leynan laboral cu ta beneficia tambe e hende muhe. A bira alabes posibel proteccion di hende muhe contra acoso sexual. Tambe a lanta un buro dedica na empoderamento di e hende muher. E buro aki awor yama CEDEHM.  

Segun Wyatt-Ras por constata cu durante ultimo 15 aña, mas mucha muhe ta caba scol di nivel mas halto compara cu mucha homber y por nota cu mas mucha muhe ta bay studia den exterior y ta caba nan estudio. Notabel ta alabes cu hende muhenan mas y mas ta ocupando puestonan halto den nos comunidad. Den Parlamento 38% di e parlamentarionan ta ser femenino. Di nan, mayoria tin un educacion di nivel halto. Wyatt-Ras kende na dos ocasion tabata presidente di parlamento di pais Aruba, como e prome hende muher den e funcion aki y tabata un di e prome parlamentarionan independiente di pais Aruba ta comenta cu mas halto hende muher yega na top di maneho mas isola bo tin chens di bira door cu e exigencianan ta mas halto pa e ser femenino. Si bo tene bo mes estricto na regla bo ta mucho streng y hasta frustra, si bo ta cariñoso bo ta mucho suave y hende por pasa riba bo of hasta ta bisa cu bo no lo ta sirbi. A pesar di esey e hende muhe mester keda su mes y haci loke e tin cu haci pa logra metanan di igualdad di genero den comunidad y enfrenta adversidadnan y asina crece. 

A pesar di e desaroyo positivo, toch tin mas hende muher\ cu hende homber ta traha den e sector cu ta menos paga. Hende muhe ainda ta haci trabounan cu ta ser considera pa hende muhe, manera e.o. werkster, administracion, educador y trabounan social. Tambe tin mas hende muhe cu hende homber ta victima di maltrato, abuso (sexual), violencia domestico y acoso sexual. Te ainda ta pensa cu ora un abuso of maltrato tuma luga ta e hende muhe of mucha muhe mes por a busca. Pues tin un trabou grandi pa haci pa sigui concientisa tanto hende muhe como hende homber y trece cambio di mentalidad cu ta haci y por evita cu hende muhe ta sinti su mes y ta wordo trata inferior na e hende homber.  

Ya cu e aña aki Dia Internacional di Hende Muhe tin e tema pa kibra e stigma of  “break the bias”, ta tarea di henter comunidad pa yuda elimina prehuicio y stigma contra hende muhe. E prehuicio aki ta pone cu ta huzga hende muhe a pesar di con bon nan ta studia y con competente nan ta. Te rekeri henter comunidad pa realisa esaki y trata e hende muher como un ser humano digno cu tin mesun derecho cu hende homber. Ademas scol y comunidad tin un rol importante den esaki. Nos tin cu siña nos futuro generacion respet pa e ser humano sin distinccion y logra cambio di rol cu ta ser otorga na e mucha homber y mucha muhe for di chikito. Ta cuminsa na cu mucha homber mester por mag di yora y bisti na ros y mucha muhe mester mag di ta fuerte y bisti blauw, segun Wyatt-Ras. 

Despues di COVID ta necesario alabes pa bolbe ubica nos sernan femenino riba mercado laboral. Lo mester ofrece posibilidad di upgrading pa nan ta bon prepara pa nan trabou y duna sosten financiero pa pago di centronan di cuido. A bira tempo pa comercio coopera cu comunidad pa facilita educacion sano di yiunan di nan trahado y ofrece oranan cu mamanan por participa na eventonan di scol of cursonan encuanto educacion di nan yiu. A bira tempo tambe pa mamanan haya oportunidad di traha parttime y pa haya oportunidad di atende cu asunto di scol di nan yiunan. 

Ta necesario alabes pa trata e ley di cambio di kindercentra. Un ley cu na aña 2017 a ser aproba den parlamento y ta den espera di su implementacion. 

Alabes ta na su luga pa mehora e Trai Merdianan y haci posibel manera antes cu ta duna huiswerkbegeleiding pa asina facilita mamanan cu tin un peso hopi grandi como trahado y mama.  

Wyatt-Ras ta spera cu nos por sigui traha den e direccion aki y cu den futuro lo por tin mas logro pa cu nos hende muhe. En especial mirando nos situacion financiero-economico e ser femenio lo por ser afecta mas. Ta necesario proteccion di e mayor soltera cu tin dobbel tarea como trahado y educado. E lucha aki ta sigui y siguramente e tin cu continua conhuntamente of man den man cu e ser masculino.