drs. Samuel E. Dumfries: “E lagrimanan amargo di un hende muhe”

Meta keda sorprendi cu awendia ainda ta existi un grupo di maestro, specialmente un grupo cu ta uni y ta amigo di otro, e maestronan di scol cu, na prome luga, tin un trabou responsabel den nos comunidad, y cu ta duna les na nos muchanan, nos alumnonan. Nan ta mira pa e trabou ehemplar de nos sociedad na Aruba. E mesun maestronan aki ta un grupo di maestro cu tin un comportacion mahos, destructivo y inaceptabel na yegada di un colega nobo na e scol. Nan ta ter nan colega nobo.

E comportacion aki ta pone mi pensa ariba e comportacion di un grupo di wolf na unda e alfa kier defende su teritorio contra un wolf nobo y e straña. E tin miedo cu e por perde su dominio di su teritorio of cu e wolf nobo ta podera di su grupo. E ta bring’e. E tin cu gana y pone e otro lo bo huy of perde anto e ta expulsa di su teritorio. E derecho di esun mas fuerte?

Como un docente e cientifico, mi a examina e literatura tocante e tema di termento. Mayoria cientifico ta uza e definicion cu termento ta caracterisa su mes dor di un ripiticion di un comportacion negativo, cu ta dirigi na un individuo so cu no por defende su mes facilmente y na unda ta existi un desekilibrio di poder (Chester et al., 2015; Inchey et al.., 2016)

Ora bo yega na un scol nobo pa traha den bo mente, e ta un comienso nobo den bo carera. Sin embargo, bo no ta acepta, simplemente pasobra bo no ta participa na e cosnan mahos di e “alfa”, of e maestro kier sa con pa inyecta miedo na su coleganan, e maestro cu hasta e directiva di e scol no ta tribi di bay contra di e persona. E ta un bully, un hende cu a haci termento un arte na unda durante hopi aña su comportacion a wordo acepta den e luga di trabou. E scol! Absurdo pero berdad. E cosnan aki ta pasando ariba e momentonan aki mes.

Termento of bullying ta un proceso cu hopi biaha ta haci door di un grupo di hende. E hecho ta cu e no ta pasa cu muchanan of alumnonan so, pero tambe entre maestronan cu supuestamente ta bo colega. Maestronan ta influencia e fenomeno di termento den klas ariba dependiendo di e manera con nan mes ta responde pa e normanan y balornan cu nan tin p’asina actua contra e fenomeno di termento.

Esaki por resulta den un manera di actua positivo of negativo. Pero hopi biaha nan no tin suficiente herment of nan no a haya training of ta prepara adecuadamente pa actua contra y reconoce termento.

Estudio ta mustra cu maestronan cu a sufri di termento ora nan tawata mucha ta compronde e fenomeno aki miho. Nan ta compronde e victimanan miho, y esaki ta haci cu nan por influencia e proceso pa no ter mas den un bon direccion, un direccion unda tur hende ta acepta otro.

E maestronan cu ta abusa mentalmente pasobra un otro maestro of e maestronan ta ter nan ta esunnan cu si sa kico kiermen pa ta un bully. Automaticamente bo lo kier denuncia e situacion aki na e directiva di un scol, pero e ta un frustracion y demotivacion ora nan no ta tuma bo palabra na serio y hasta minimalisa locual bo ta splicando nan tocante e situacion. Anto con doloroso e mester ta cu nada no ta wordo haci. Bo ta sintibo bo so. Mi por imagina mi cu un maestro asina no ta sinti su mes sigur of protegi mas y sigur no ora e director(a) di e scol ta conspira hunto cu e grupo di maestronan cu structuralmente ta intimida  y ta bully otro maestro ariba un manera masha negativo mes. Un grupo contra un(1) hende. Increibel!

Miedo ta hunga un papel enorme den comportacion aki. E “Alfa” tin miedo cu e herarkia social ariba e scol ta cambia. Esey kiermen cu e lo insisti e demas coleganan cu tin miedo di dje pa actua y ataca. El grupo di maestronan ey ta transforma den un especie de homber primitivo cu no ta pensa racionalmente, pero instinctivamente y kier actua pa implementa e ley di “Survival of the Fittest” esun mas fuerte ta sobrevivi. Ban caba cu e colega nobo pasobra nos tin miedo cu e rabia di e colega dominante lo por ta dirigi na nos. Esey si nos no kier. Esey si duna nos hopi miedo.

Hende ta e unico organismo cu no sa ki ora e mester stop di ataca. Por lo tanto, nan ta perde tur empatia y ta sigui, sin wak e dolor cu nan ta causa.

Pero cierto momento esaki ta stop. E ta stop pasobra e persona cu nan ta bully ta dicidi pa defende su mes. E lagrimanan amargo cu a bin di tristeza, y incomprension, di dolor, y soledad, a ocasiona un cambio interno. E lagrimanan ey, a converti den determinacion y forsa, un spirito de lucha y bringa bek y haya husticia. E lagrimanna ey a bira e impulso pa bay guera cu nan. Awor si ta basta!

E grupo di bully no ta compronde e reaccion aki. Pasobra niunca niun hende no a bay e contra nan. E comportacion nobo aki na unda un hende ta bringa bek ta confundi nan. Esaki ta nobo pa nan. Pero nan mes a lanta e gigante di soño. Anto cu e articulo aki mi ta spera di a yuda lanta e gigante aki.

Di e punto di bisto ecologico (Bronfenbrenner, 1976), nan ta analisa e (medio)ambiente cu ta rondona hende. Den e caso aki e situacion na unda bo ta rondona door di e maestronan cu ta intimida, ta ter of bully. Pero ora abo ta observa bo no ta studia solamente e comportacion di e maestronan cu mester cambia pero tambe e comportacion di otro colega cu ta bira nan cara ey ta haci manera nada no a pasa of cu tin miedo. Pero e directiva y conseho di un scol, e Inspeccion de Educacion, e departamentonan social, e sistema hudicial, polis, abogado of hasta e Minister di Enseñansa ta e gigante cu nos mester lanta fo’i soño. Nan ta esunnan cu mester tuma medida pa stop e termento of bully na scol.

Mi sa cu nan sa haci nan trabou y cu nan sa actua. Pero toch mi ta reta nan pa enfoca ariba e fenomeno mahos y maligno aki cu ta creciendo atrobe, hopi keto, pocopoco, mas y mas, pero e t’ey. E ta creciendo manera un celnan maligno anto si nan no ta corta esaki fo’i e sistema, un dia e por ta mucho laat pa remedia of cura e fenomeno aki.

Danki Dios cu tur e instancianan aki t’ey. Y mi ta bisa danki na boso y cu mi ta aprecia esaki. Boso t’ey, pasobra ta ora hende bin pa ayudo cerca boso, boso por yuda y ta yuda y ta duna un man pa corigi of duna curso of programa de orientacion n’e scolnan. Tambe con pa conscientisa e maestro- y alumnonan tocante e daño cu bo ta haci na un ser humano ora abo ta ter of bully un hende.

Laga e lagrimanan amargo y e grita silencioso pa ayudo yega na boso horea, na boso curason. No ta solamente alumnonan pero tambe maestronan mester por sinti nan mes sigur y safe na e luga di trabou of na scol. Nan no mag di sinti nan mes desespera of intimida, pasobra hende ta bully nan. No akinan na nos Dushi tera Aruba. Ta basta shonnan!

Na tur e maestronan cu ta experiencia bully’s of termento, kita e miedo y bay denuncianan. Nos Sociedad tin un net di siguridad y nan ta instancianan cu por yuda bo. No acepta mas cu nan ta abusa bo psicologocamente. Bo no mester acepta nada!

Si bo no hacie, e patron di termento ta continua. Nan lo keda ter bo of bully bo, nan lo gaña ariba bo of conta storia cu no ta cuadra cu bo bida actual, of nan ta kita bo autoridad ariba bo alumnonan. Psicologicamente nan lo caba cu bo. No permiti nan haci esaki cu bo persona. Nan ta kere cu nan tin poder. Nan no tin esey, nan tin miedo, esey ta crea un comportacion mahos. Si bo no lanta para pa bo mes bo yama lo ta completo atrobe. Busca ayudo. Ban nos tur contesta e grito silencioso aki, y seca e lagrimanan amargo.

Na e director(a) cu no ta actua of ta acepta cu e maestronan ta ter of bully un otro maestro, bo mester tin berguensa cu bo no ta haci nada!

Hasta e grupo di maestronan ta capaz pa instrui e alumnonan con pa intimida un maestro cu a bin nobo na e scol. Boso no ta compronde cu boso ta creando un generacion nobo di bullies. E ta un abuso mental. Anto e mayornan no sa mes cu boso ta haci esaki cu nan yiunan. Pero desde awe si nan ta realisa esey.

Si antes nan a ter bo ora bo tawata chikito, no ta bira tempo pa bo laga e pasado ey bay of busca ayudo pa kibra e cadena di e pasado ey. Stop di haci locual bo ta hasiendo. Na tur hende cu por yuda, mi ta spera cu boso bay investiga, e fenomeno aki y cu nos tur sigui lucha pa e cos mahos aki. Revisa boso maestronan den e reunionnan cu personal y wak ken mester di ayudo. Na nos autoridadnan corda cu hunto nos ta mas fuerte cu e grupito cu comportacion mahos aki. Danki pa boso esfuerso. E ley ta para na boso banda. Den ley ta para cu pa difamacion bo por ta condena. Yuda nos pa remedia. Awor a bira tempo. E gigante a lanta.