Recientemente Contraloria General di Aruba (ARA pa su nomber na Hulandes) a finalisa cu un investigacion extenso cu a haci y cual rapport a haya e nomber “Op afstand, maar toch dichtbij”. Un rapport di casi 200 pagina cu sigur no a duna un mucho bon bista di e seis empresanan investiga. Ta trata aki di Arubus; Post Aruba; WEB; Serlimar; Lotto pa Deporte y Refineria di Aruba (RdA).
A constata den tur e empresanan aki cu tin un falta di control, cu excepcion di WEB. A pesar di esey ta bisa di ta preocupa pa e miyones di florin di prestamo di un consorsium den cual WEB ta forma parti di dje.
Durante e conferencia di prensa siman pasa, a wordo menciona cu ta bon pa na momento di traha e ley pa pone un servicio of departamento di gobierno na distancia, pensa di biaha con esaki ta bira pagabel. Teniendo na cuenta e mecanismo di mercado y presupuesto. Aki a referi cu ta uza e sistema pa saca nan for di presupuesto di gobierno (pa elimina un problema probablemente), pero nan no ta duna nan e manera con pa financia nan mes.
Un ehempel di e situacion ariba menciona cu a duna ta Post Aruba. Gobierno ta haci uzo di Post, pero niun caminda a regla pa paga Post Aruba, solamente pa cinco aña. Despues di esey no tabatin nada regla pero Post Aruba tampoco a cobra gobierno.
Otro ehempel cu a duna ta esun di SERLIMAR. E tin un contracto cu Gobierno. Tin un cantidad di servicio cu SERLIMAR ta duna pero nunca a traha un lista di tarifa. Tur esaki ta puntonan cu ora di traha un ley, tur cos mester ta bon regla.
Loke cu a resalta den e investigacion aki ta e riesgonan cu hopi hende no sa di nan. Tin por ehempel e fiansa cu nan a haci como Utilities N.V. pa un suma hopi grandi. Y Parlamento no sa di esaki. Otro risico ta R.d.A cu tin instalacion den estado hopi deplorabel, cu lo por bay costa hopi placa.
A pone hopi enfasis cu mester tin procesonan empresarial primario funciona di forma controlabel. Tur esaki y na tur nivel di un empresa ta necesario pa un maneho saludabel. Esaki ta e base. “Si no tin esaki, e ta bira ineficiente. Cu excepcion di WEB, e otronan falta esaki. Toch ta haya importante pa den caso di WEB pa yega na un miho formula y pa WEB mantene su posicion independiente den su operacion y sirbimento den e consorcio.
Implicacionnan financiero y posibel riesgonan di proyectonan grandi mester wordo evalua di un forma transparente y specifica.
E investigacion a mustra cu entrada di algun empresa, por ehempel Arubus, Post Aruba y Serlimar, no ta ni suficiente pa cubri gastonan di persona. Banda di esey, e institucionnan den transcurso di añanan a crea un debe cu belasting pasobra no a entrega loonbelasting y primanan social di personal.
Aunke cu e investigacion a demostra cu e cinco empresanan cu ta perde placa, a cuminsa tuma algun stap pa controla e situacion, pero ainda nan no ta den control.
Cerca mayoria di nan falta un plan.