Tratado di Cambio Climatico: UNFCCC y su obhetivonan

Na 1992 e United Nations Conference on Environment and Development organiza na Rio de Janeiro, a habri e proceso pa ratifica e United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC),  Tratado pa Cambio Climatico en corto. E tratado a drenta na vigor 21 maart 1994, y ta conta cu 198 pais ratificador, ta loke cu Milton Ponson di Rainbow Warrios Core Foundation, a indica den su relato.

Na e mesun conferencia na Rio a introduci dos otro tratado, e UN Convention on Biological  Diversity y e UN Convention to Combat Desertification, cual tres tratado aki tin como meta pa crea  sinergia den e actividadnan cu ta atende cu temanan comparti den e tres tratado aki. 

E Tratado pa Cambio Climatico tin como obhetivo final pa “stabillisa e concentracion nan di e gas nan di efecto invernadero na un nivel cu lo impedi interferencia antropogenico (induci pa ser humano) den e sistema global climatico”. Y e tratado ta establece cu tal nivel mester por ser logra den un plaso suficiente cu lo permiti e eco-sistemanan adapta na cambio climatico naturalmente, sigura cu produccion di alimento no ser  menasa y permiti cu desaroyo economico sigui den un forma sostenibel.  

Tratado pa Cambio Climatico tin varios punto di salida: 

• E paisnan desaroya y industrialisa, responsabel principalmente pa emisionan den pasado y actualmente mester ta esunnan yama pa na nivel nacional hace e reduccionan mas grandi;

• Dirigi fondo nobo pa asistencia financiero pa paisnan den desaroyo por actua riba cambio  climatico, cual asistencia mediante subsidio y prestamo ta maneha p’e Global Environmental Facility. 

• Via e sistema di categoria di pais ratificado di e tratado, cada un cu su mes un obligacionnan pa raporta riba emisionnan, politica climatico, accion y colaboracion ta keda vigila e progreso di logro di e obhetivonan di e Tratado. 

E tratado ta establece un sistema di categoria di pais ratificador (Partido) di e tratado segun compromiso: 

• Annex I: E partidonan ta inclui pais industrialisa miembro di OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development) na 1992, mas e paisnan cu economia den transicion (Partido EIT);

• Annex II: E partidonan ta consisti di miembro di OECD den e Annex I, pero no e Partidonan EIT.  Nan te rekeri pa provee recurso financiero pa facilita paisnan den desaroyo tuma accion pa  reduccion di emision segun e Tratado, asisti nan den adaptacion na impactonan di cambio  climatico. Ademas nan mester percura pa tuma tur paso necesario pa promove y transferi tecnologia berde pa Partidonan EIT y e paisnan den desaroyo. E fondonan provee p’e partidonan  Annex II ta canalisa mas tanto via mecanismo nan financiero di e Tratado; 

• Non-Annex I: E partidonan ta mas bien e paisnan den desaroyo. Ta tene cuenta cu factor adicional di vulnerabilidad y e Tratado tin provision pa atende cu necesidadnan di pais extra vulnerabel. 

E 46 Partido clasifica como ‘least developed countries’ (LDCs) pa Nacionnan Uni ta hanja consideracion special den e Tratado basa riba e hecho di e capacidad limita pa responde na cambio climatico y e impactonan adverso. Demas Partido ta urgi pa tene cuenta cu e situacion di e LDCs ora ta considera fondo y actividad di transferencia di tecnologia. E trabaonan den cuadro di e Tratado pa Cambio Climatico pa establece e base cientifico di referencia pa determina cual accion mester tuma, ta desplega p’e International Panel on Climate Change (IPCC). 

KYOTO PROTOCOL 

E Kyoto Protocol a adopta 11 December 1997. Debi na un proceso complica di ratificacion el a drenta na vigor 16 februari 2005. Actualmente tin 192 Partido cu a ratifica e protocol. Den corto e Kyoto Protocol ta operacionalisa e UNFCCC y pone paisnan industrialisa y economia nan den transicion compromete (mara) nan mes pa limita y reduci nan emisionnan di gas nan  di efecto invernadero di acuerdo cu metanan nacionalmente fiha pa tal. E Tratado ta pidi e paisnan aki solamente pa adopta politica y medida pa mitigacion y raporta  periodicamente. E Kyoto Protocol ta basa riba principio y provision di e Tratado y ta sigui e structura di Annexo pa Partido. Solamente e paisnan desaroya ta ser mara y segun e principio di “responsabilidad comun pero distinto y  segun e capacidadnan respectivo”, pasobra ta reconoce cu nan ta en gran parti responsabel pa e actual nivelnan halto di e gasnan di efecto invernadero den astmosfera. 

ACUERDO DI PARIS 

E acuerdo di Paris ta un tratado internacional cu forsa legal pa cambio climatico, adopta pa 196 Partido  na e Conference of Parties 21 na Paris 12 December 2015 y a drenta na vigor dia 4 november 2016. Su meta ta pa limita keintamento global na hopi menos cu 2°C, preferiblemente bao di 1.5°C., compara cu nivel pre-industrial. 

E Acuerdo di Paris ta un acuerdo historico pa e proceso multilateral pa atende cu cambio climatico  pasobra pa promer biaha tur nacion ta ser uni den un esfuerso ambicioso pa combati cambio climatico y  adapta na su impactonan. Un componente principal di e Acuerdo di Paris ta Nationally Determined Commitments, den cual ta pone meta numerico na tanto e reduccion, como periodo pa yega na cumplimento cu e requisitonan di e Tratado y ta specifica cual accion lo tuma y tambe comunica con pa crea resiliencia pa e impactonan di cambio climatico. 

E Acuerdo di Paris ta provee alaves un framework pa asistencia tecnico, financiero y pa capacitacion pa tur pais cu tin mester di esaki. 

ORGANISMO PA CAMBIO CLIMATICO 

E areglonan institucional pa duna contenido na e Tratado pa Cambio Climatico, e Kyoto Protocol y e  Acuerdo di Paris ta ser estableci den e textonan di e respectivo tratadonan. E organismo supremo ta e Conference of Parties (COP) pa e Tratado pa Cambio Climatico, e CMP pa e  Kyoto Protocol y CMA pa e Acuerdo di Paris;  

Ademas tin un organismo pa maneho: the Bureau of the COP, the CMP and the CMA;  Dos organismo subsidiario, permanente ta – e SBSTA y e SBI – y algun organismo subsidiario estableci  via e COP, CMP y CMA pa atende cu temanan specifico.  

Finalmente tin un Secretariado y entidadnan encarga cu e Mecanismo Financiero, siendo p.e. the Global  Environment Facility (GEF) y e Green Climate Fund (GCF).  

Colectivamente e institucionnan aki ta participa den e proceso pa desaroya politica y guia pa sostene  Partido den e implementacion die e Tratado pa Cambio Climatico, e Kyoto Protocol y e Acuerdo di Paris.