SAM enseñansa di calidad cu ta pone e mucha central

Ya pa hopi decada tin discusionnan ta tuma luga tocante calidad di nos enseñansa na Aruba. Den tur e discusionnan aki un di e condicionnan principal cu a identifica pa por logra hisa e nivel y e resultado di enseñansa ta un maneho nobo di idioma.

Mayoria di e discusionnan aki a enfoca riba e escogencia di idioma di instruccion y a trata na contesta cua idioma lo mester uza den scol: si ta Papiamento of si ta Hulandes. E dilema aki ta sali for di e punto di bista cu den scol lo mester uza un idioma so y cu consecuentemente nos lo mester scoge cua idioma pa uza den scol.
Na aña 2012 a cuminsa cu e Proyecto Scol Multilingual. Manera e palabra “multilingual” mes ta bisa: “multi” ta “mas cu un” y “lengua” ta “idioma”. Pues un scol multilingual ta un scol cu ta uza y cu ta ofrece mas cu un idioma den scol y den klas. E bunita di e scol multilingual ta cu desde un principio a scoge pa un punto di bista den cua na scol no ta uza un idioma so, pero ta haci uzo di mas cu un idioma. For di e punto di bista aki no ta discuti mas tocante si ta scoge Papiamento of Hulandes of Ingles, pero a scoge pa diseña un scol den cua tin un luga, un funcion y un rol pa tur e cuater idiomanan cu mas nos ta topa den nos comunidad aki na Aruba.

Den e scol multilingual e mucha ta siña Papiamento, Hulandes, Ingles y Spaño, desde kleuter caba. Ademas di siña e idiomanan, e muchanan ta uza e cuater idiomanan aki pa nan siñamento tambe di e otro materianan. Pasobra mucha ta bin scol pa siña. Nan no ta bin pa nan siña idioma so of pa siña UN idioma so. Nan ta bin pa nan siña tocante mundo. Nan ta bin pa nan siña descubri nan mes y nan potencialnan. Nan ta bin pa nan siña mas tocante e herencia cu anos como adulto y nos grandinan tin pa comparti cu nan, tocante nos naturalesa, nos artesania, nos custumbernan, nos cultura y nos forma di mira mundo. Alabes nan ta bin pa nan siña expresa nan mes y pa nan siña anda cu nan emocionnan y biba bon cu otro.
Si nos compara esaki cu e teoria di Benjamin Bloom – un psicologo y investigador di enseñansa cu a desaroya un manera pa categorisa diferente nivel di siñamento – nos ta mira lo siguiente. Bloom a desaroya un taxonomia di siñamento cu ta cuminsa riba un nivel basico di corda fo’i cabes, pero ta sigui cu nivelnan mas y mas complica di siñamento cu ta:
No djis siña fo’I cabes pero: compronde.
No djis compronde pero: aplica den bo bida.
No djis aplica, pero analisa kico ta bon y kico ta malo.
No djis analisa, pero pensa mas leu: pakico partinan ta bon y partinan ta malo.
No djis keda te ey, pero uza e conocemento aki pa crea solucionnan y formanan di pensa nobo.
Transforma y innova continuamente y keda siña cosnan nobo pa bida largo.
Idioma no ta un meta riba su mes, pero ta un herment. E ta un herment cu nos como hende ta uza pa nos traspasa mensahe y conocemento pa otro y mas herment nos tin, mas diferente idioma nos conoce, mas nos por por comunica cu diferente hende den mundo. Mas nos por cera conoci cu diferente forma di mira mundo y diferente tipo di conocemento cu e idiomanan ta carga.
Awendia nos enseñansa ta mas y mas dirigi riba un mundo den cua conocemento ta na alcanse di tur hende. Siñamento no ta tuma luga den klas so of cu e bukinan di scol so. Awendia nos muchanan y nos maestronan por haci uzo di un arsenal grandisimo di medionan educativo cu ta na alcanse di nos tur, 24 ora pa dia. P’esey nos muchanan mester di un set di habilidad diferente cu ta yuda nan pa participa den e mundo moderno aki.
E set di habilidadnan aki yama: 21st century skills. E 21st Century skillsnan aki ta:
Traha den team y siña di otro.
Desaroya creatividad y imaginacion.
Pensa critico.
Soluciona problema.
Si compara e habilidadnan aki cu e taxonomia di Bloom, ta facil pa mira un similaridad grandi. Pa yega na adkiri e habilidadnan aki, cu ta fundamental den e mundo di awendia, nos mester logra yega na nivelnan mas halto di siñamento. Nos no por keda pega den un enseñansa den cua e alumnonan ta djis siña fo’i cabes sin tin nodo di compronde of aplica loke nan a siña.
E Scol Arubano Multilingual (SAM) su meta ta pa logra esaki cu un curiculo nobo, vaknan nobo, un forma di duna les nobo y un modelo di idioma den cua ta uza tur idioma cu e alumno ta bin den contacto cu ne. E alumno ta sigui desaroya tur e idiomanan aki den scol pa asina e alumno por logra ancra su conocemento y yega na nivelnan mas halto di siñamento.
E prome resultadonan di e scol multilingual ta prometedor. Den un investigacion andando pa midi dominio di habilidadnan critico di siña a compara e dominio di e habilidadnan na Papiamento y na Hulandes y a compara alumnonan den e scolnan multilgual cu alumnonan den scolnan cu ta uza Hulandes como idioma di instruccion. Den e investigacion aki a midi dominio di:
E habilidad di por compronde un splicacion oral,
E habilidad di por compronde un texto skirbi
E habilidad di por haci pregunta
E habilidad di por splica cu propio palabra
A sali afor cu e alumnonan den e scolnan multilingual y den e scolnan tradicional tur dos ta domina e habilidadnan critico di siña significantemente miho na Papiamento cu na Hulandes.
Pues aunke cu e alumno den e scol tradicional no a haya les di Papiamento y no a haya e oportunidad di por sigui desaroya e idioma Papiamento na un manera sistematico na su scol, asina mes e ta domina e habilidadnan critico di siña significantemente miho na Papiamento cu na Hulandes. E muchanan aki tin pues un potencial di siñamento riba un nivel significantemente mas halto cu loke nos no por logra haci uzo di dje den un scol tradicional na Hulandes.
Awo si nos compara e alumnonan den e scolnan tradicional cu e alumnonan den e scol multilingual pa loke ta trata nan habilidadnan critico di siña na Papiamento, nos ta mira cu e alumnonan den e scolnan multilingual ta domina e habilidadnan critico di siña significante miho na Papiamento, compara cu e alumnonan den e scolnan tradicional. Esey kiermen cu e alumnonan cu ta atende e scol multilingual ta experiencia un bentaha di haya les di Papiamento y na Papiamento. Nan ta logra yega na nivelnan mas halto di siñamento.
Pues contrario na loke hopi hende ta pensa, cu bo no tin nodo di siña Papiamento na scol, pasobra na cas mes y pafo di scol mes bo por siñ’e riba un nivel suficiente, e datonan ta mustra cu alumnonan ta beneficia di sigui desaroya e Papiamento cu nan ta siña pafo di scol. Pasobra e Papiamento cu nan ta siña na scol ta yuda nan siña miho y ta yuda nan yega nivelnan mas halto di siñamento na scol.
Di otro banda, si nos compara e alumnonan den e scolnan tradicional cu e alumnonan den e scolnan multilingual pa loke ta trata nan dominio di e habilidadnan critico di siña na Hulandes, a resulta cu no tin niun diferencia significante entre e alumnonan den e scolnan tradicional compara cu e scolnan multilingual.
Esey kiermen cu si bo uza Hulandes como idioma di instruccion of si bo siña Hulandes como vak y traspasa bo conocemento di Papiamento pa Hulandes, den tur dos caso bo ta logra e mesun nivel di dominio di e habilidadnan critico di siña na Hulandes. E alumnonan den e scolnan tradicional no tin niun beneficio adicional pues di a haya les na Hulandes, ya cu si nan siña Hulandes como un vak cu un bon didactica y si nan siña conecta loke nan sa na Papiamento cu nan conocemento di Hulandes, tambe nan ta logra e mesun nivel di dominio di e habilidadnan mas importante pa siñamento por tuma luga.
Resumiendo nos por constata cu comunidad en general tin un rol hopi importante pa yuda crea e enseñansa nobo aki cu e alumnonan di Aruba merece. Un enseñansa den cua nan por demostra nan potencial y nan por experiencia exito. Un enseñansa den cua nan maestronan ta siña hunto cu nan y den cua e maestronan tambe ta aplica nan habilidadnan moderno, esta nan 21st century skills. Un enseñansa pues den cua e alumnonan y e maestronan ta traha hunto na un futuro exitoso pa nan mes y pa nos comunidad en general.

Pa mas informacion por bishita e website di DEA www.ea.aw y e pagina di facebook SAM pa por sigui e ultimo desaroyonan.