Raiz: Pueblo mester pone tur diferencia un banda y cuminsa traha di curason

E problema mas grandi aki na Aruba ta cu hopi di nos hendenan of companianan no ta cumpli cu nan debernan civico y social. Gobierno mes a confirma cu hopi trahador ta traha zwart na diferente compania y ta e mesun trahadornan aki ta pidi pa e compania no kita impuesto, seguro y pensioen for di nan. Alabes tin hopi comerciante/dunador di trabou cu ta traha cu personanan directamente y no ta acudi na compania oficial (derden). No tur comerciantenan ta duna un payslip, no tur “tercera persona“ ta duna un factura oficial na e comerciante.

Tin hende cu no tin ni un werk- en verblijfsvergunning pa traha na Aruba. Tin comerciante (entrepreneur) cu no ta cumpli cu nan debernan fiscal cu Dimp of no ta inscribi of segura nan trahadornan na SvB Aruba of regla seguro particular. Pa añasnan largo ningun Gobierno di Aruba a percura pa por tin cooperacion entre e Departamentonan di Gobierno pa asina haci comparacion (“matching”) di tur habitante aki na Aruba.

Si nos tur contribui manera debe ser na e kaha di Gobierno, cumpliendo cu tur e leynan estableci, lo ta imposibel cu ta 3.000 pa 4.000 hende so lo por tin derecho ariba F.A.S.E. di Aruba. Unda e otro 33.000 a keda? Ken nan ta y dicon nan no ta bin den remarca?

Ta awor nos mester realisa cu ora di contribui na kaha di Gobierno di Aruba, bo tin derecho ariba diferente oportunidad como ciudadano. Manera derecho di educacion, di pensioen, infrastructura, salubridad y seguridad social.

Nos tin comprencion pa nos comerciantenan cu cada bes ta haña nan mes cu mas gasto di compania cu ta keda acumula y te ora no ta keda nan otro opcion cu hisa nan prijsnan. Kisas nos gobierno mester yuda stimula comercio y bin cu incentivo pa nos comerciantenan?

Si gobierno tey pa yuda pueblo, laga nos traha hunto cu comercio pa nan tambe por yuda pueblo. Aruba ta un di e paisnan mas caro den Caribe dor di nos gastonan halto di haci negoshi (Cost of doing Business). No solamente pa motibo cu Aruba tin asina tanto diferente impuesto, pero tambe comerciantenan cu ta abusa di nos sistema di mercado liber.

Gobierno di Aruba por cuminsa stimula nos economia interno door di suavisa cierto impuestonan di trahador y dunador di trabou. Ya caba gobierno a suavisa e loonbelasting pa aña 2020 cu un suma liber di impuesto di Afl. 28.861,- (belastingvrije bedrag).

Awor, que hubo si nos cuminsa suavisa e primanan di AOW/AWW y AZV pa e dunador di trabou? Tur comerciante sa cu e percentahe pa e prima di AOV/AWW ta na 15,5% di cual trahador tin di paga 5% y dunador di trabou tin cu paga pa su trahador 10,5% for di su entrada (omzet). Tene na cuenta cu un comerciante por deduci e prima aki como gasto den su raport anual. Dicon Gobierno di Aruba no por baha e parti prima di AOV/AWW di dunador di trabou na 7,5% y asina yuda stimula comercio pa e por mantene su trahadornan? Of te asta p’e por tuma mas trahador na su compania.

Pa loke ta trata e prima di AZV, tur comerciante sa cu e percentahe pa e prima aki ta 10,5% di cual trahador tin di paga 1,6% y dunador di trabou tin cu pone pa su trahador 8,9% for di su entrada (omzet) y cu ta wordo deduci como gasto den su raport anual. Dicon Gobierno di Aruba lo no por baha e parti prima di AZV di dunador di trabou na 5,9% y asina yuda stimula p’e keda cu su trahadornan? Kisas Aruba mester cuminsa pensa bek ariba eigen bijdrage pa AZV of esnan cu por segura nan mes serca companianan di seguro priva?

Imagina awor cu tur e 37.000 personanan aki a contribui manera debe ser na nos pais Aruba. Cuanto entrada extra nos gobierno lo por tin awor sin cu nos mester bay fia pafor di Aruba? Si tur e cuidadanonan aki, sea como un comerciante of un trahador, a cumpli cu nan parti civico y social, kisas awe nos lo no ta mihor para ariba nos pia? Awor puntra bo mes di e 120.000 pa 160.000 hende cu ta biba aki na Aruba… Ken tur di boso ta contribui na nos pais manera debe ser? Na nos Economia, Educacion, Seguridad, Salubridad, Agricultura, Infrastructura, Cultura y Deporte? E Aruba Nobo ta cuminsa awor y e ta cuminsa cu cada un di nos. E crisis aki a demostra nos cu No ta existi e palabra Ami (Ego) sino e palabra NOS (union). Nos como Gobernante, Nos como Comerciante, Nos como Ambtenaar, Nos como clase di Trahado y Nos como Pueblo mester pone tur diferencia un banda y cuminsa traha di curason pa Nos Dushi Pais Aruba.