Algemene Rekenkamer a publica su rapport encuanto e investigacion di e cuenta anual 2018 di Pais Aruba. Ta trata di un investigacion cu Algemene Rekenkamer ta haci tur aña den cuadro di su tarea constitucional.
Ta hopi importante pa e Pais por yega cu tempo na un finansas publico sostenibel y saludabel. Por logra esaki door di por ehempel baha y maneha e gastonan y tambe aumenta entrada. E ultimo añanan Algemene Rekenkamer a sigui e desaroyonan aki di cerca y a raporta tambe ariba esaki. E pregunta clave den e investigacion di e cuenta anual 2018 tabata den ki grado e medidanan cu gobierno a tuma na aña 2018 a duna resultado conforme e meta pa logra sostenibilidad di finansas publico riba termino.
Banda di esaki a verifica si gobierno a tene su mes na e presupuesto di 2018, teniendo na consideracion cumplimento di e leynan vigente y e maneho financiero pa 2018. Na momento di termina e rapport aki, Pais Aruba ta encontra su mes den un crisis sin precedente: e pandemia di COVID-19. E crisis aki a haci e advertencianan cu Algemene Rekenkamer tabata bin ta duna durante añanan, di repente hopi cla. Concretamente realisacion di un finansas publico sostenibel y solido a mustra dificil pa pone den marcha. E resultadonan di aña 2018 tampoco tabata suficiente pa sostene e meta di un finansas publico sostenibel riba termino. Si no logra pa ordena e finansas publico, e consecuencia lo ta enorme/grave pa e Pais y su pueblo. Pais Aruba lo ta incapaz pa absorba e golpinan financiero inespera.
Pa por logra e resultadonan duradero y pa por tin progreso den esaki, ta necesario pa tin un maneho structura. Pa esaki ta necesario e esfuerso conhunto di tur minister. Si anuncia accionnan di maneho, mester percura pa ehecuta esaki debidamente. Mester traduci e metanan general den plannan di accion concreto dentro di tur ministerio.
Algemene Rekenkamer ta conclui cu e resultado financiero di aña 2018 a empeora levemente compara cu e aña anterior. E aumento simultaneo di e gastonan, compara cu aña 2017, a anula e efecto di aumento di entrada na 2018. Pa locual ta trata ehecucion di e presupuesto, a constata cu tin gastonan cu ta surpasa e presupuesto tanto ariba nivel total, nivel di e ministerionan y tambe ariba nivel di ‘budgethouder / hoofdkostensoort’. E motibonan cu a surpasa varios di e gastonan, no ta suficientemente splica den e cuenta anual di e Pais. Door di falta di e splicacionnan aki, e transparencia na Parlamento ta core peliger (comply or explain).
Por ultimo, Algemene Rekenkamer ta conclui cu no por garantisa cu e gastonan y entradanan ta legitimo (hustifica), integro (completo y confiabel) y exacto, pa motibo di deficiencia den e maneho financiero. E deficiencianan cu ta afecta e legitimidad ta visibel den e maneho di personal na Departamento di Recurso Humano (DRH) y den e maneho di subsidio.
For di Departamento di Impuesto (DIMP), no por a demostra con ta garantisa cu e total di entrada di impuesto riba ganashi, BBO, y B-AVP ta completo, confiabel y exacto.
Recomendacionnan di Algemene Rekenkamer
Algemene Rekenkamer ta recomenda gobierno pa determina e metanan realistico pa cada ministerio individual cu ta conecta na e meta general di Pais. Pa realisacion di esakinan mester haci compromisonan cla y traha un plan di accion, cu e supervision necesario pa por haci ahustacionnan na tempo. A yega tempo tambe pa tin transparencia den e maneho financiero di e entidadnan cu ta haci perdida. Algemene Rekenkamer ta sugeri na gobierno pa pone condicionnan ora di asigna recurso na e entidadnan aki. Esaki ta pa evita cu Pais cada bes tin cu sigui duna placa na e entidadnan aki, sin bista ariba un futuro mehoracion, cu tur e consecuencianan cu esaki por tin pa cu finansas publico.
Mirando e desaroyo den e gastonan, Algemene Rekenkamer ta enfatisa un biaha mas pa bin cu maneho structura pa den corto tempo por cambia e deficit den un surplus segun e norma di e presupuesto acorda. Ademas Algemene Rekenkamer ta sugeri gobierno pa sigura cu principalmente e departamentonan vital manera DIMP, Directie Financiën y DRH por dispone di un seccion di IC/AO y cu e seccionnan aki por ta capacita pa por haci e trabaonan di control interno.
Por ultimo Algemene Rekenkamer ta enfatisa e importancia pa finalisa e ciclo presupuestario di e añanan 2016 y 2017 pa evita mas retraso.
Minister di Finansas a reacciona riba e rapport di Algemene Rekenkamer. Den su reaccion e minister a indica cu e ta di acuerdo cu varios aspecto cu Algemene Rekenkamer a trece dilanti y tambe e ta splica su punto di bista riba algun punto. Asina e minister ta indica cu e situacion financiero a empeora pa motibo cu entradanan no a wordo realisa manera a premira, y no pa motibo di subida di gastonan compara cu 2017.
Tambe e minister ta pidi den su reaccion pa aclaria riba algun punto y a indica di lo tuma pasonan pa atende cu cierto puntonan di atencion.
Algemene Rekenkamer ta aprecia e hecho cu minister di Finansas a duna un contesta detaya ariba e contenido di e rapport, specialmente den un tempo di crisis sin precendente. Algemene Rekenkamer ta duna su opinion ariba e puntonan cu e minister a trece dilanti den su reaccion.
Ademas Algemene Rekenkamer ta enfatisa e importancia di mitiga e crecemento di gastonan pa asina por yega na un finansas publico sostenibel. E version digital di e rapport di Algemene Rekenkamer ta obtenibel via www.rekenkamer.aw