Corona virus a trece instabilidad y insiguridad pa henter mundo

E Corona virus a mustra con vulnerabel nos tur ta. Nos ta depende mucho di cooperacion di otro. Ni guera mundial a para mundo su economia. E virus aki casi a pone nos tur stop di produci pa nos economia. Hotel y empresanan tur ta cera. Placa a resulta un factor cu apesar nos no por biba sin dje, esaki a resulta inferior pa cu e importancia di nos salud.

Ni cuanto placa nos por tin, nos a ser  mustra riba e realidad cu placa bo no ta cumpra bo salud. Salud a resulta den algo cu abo mes mester cuidele, unda gobierno ta pone e medionan pa yuda cuida nos. E factor mas importante pa nos mes cuida nos salud ta disciplina propio locual cu hopi hende a resulta di no tin y no kier ni obedece e reglanan pa cuida nos tur y hasta nan mes. Un berguensa ya cu respet no t’ey mas.

Instabilidad y inseguridad

Si bo mira tur e miyones di dollar cu a ser hinca den e mundo medico, den remedi y estudionan den medicina, awe a resulta cu nos a ser sorprendi desagradablemente. Kico y pakico e malesa aki a sorprende nos? Nos cada un ta puntra nos mes con bin un suceso na China por a afecta nos tur te aki banda y dicon ningun experto sa exactamente con ta combati’e cu kico y cuanto tempo e lo bay dura. Ta e factornan aki a crea e instabilidad y inseguridad di mas grandi pa casi tur pais. Tur hende ta man na cabez cual medidanan y kico lo ta miho pa nos. Empresanan grandi di un dia pa otro a kibra y ni cu sosten di gobierno mayoria hasta no lo bolbe of tin cu redefini nan tipo di negoshi. Aki ta como sifuera nos tur tin cu cuminsa di nobo den tur ramo cu nos ta aden.

Mester bira creativo y inventivo

Pa Gobierno, politiconan, empresarionan, sindicalistanan y e obrero cos lo no ta mescos por lo pronto pa ningun di nos. Ni e miho expertonan di mundo lo no por pronostica cuanto tempo e crisis aki lo por dura. Mester cuminsa visiona 3-6-9 luna of hasta 1 aña y Dios duna cu no ta mas largo. Gobiernonan por lo pronto lo no tin e entradanan di impuesto cu tabata drenta. Doñonan di trabao tampoco a keda cu entrada, pasobra no tin negoshi y e economia lo no ta lora. Hopi negoshi mester bira creativo y inventivo pa wak con pa sigui. Kere cu gobierno cu a perde mayoria di su entradanan lo por keda yuda no ta factibel.

Conscientisacion

E unico cos cu gobierno por haci ta cu e poco medionan yuda solamente e empresanan cu lo por sobrevivi. Pa e otronan lo no ta facil, pasobra e factor insigur di nan futuro ta demasiado riesgoso. Den pasado nos gobierno a yega di hinca mas di 100 miyon florin y nos a perde tur cos. E obrero cu ya tabata tin’e dificil, e mester ser conscientisa cu cos lo bira pio pa nos tur, si e tambe no contribui. Fondonan manera AZV, SVB. APFA etc. lo mira cu nan entrada y contribucionnan lo bay baha cu un porcentahe hopi halto. Puntra bo mes cu ki placa nos lo por keda manda casi 150 pashent pa luna den exterior y si tin placa pa paga? SVB, cuanto luna di reserva lo e por tin? 3 of 6 luna? Si bo no ta traha, ta ken lo keda paga e primanan?

Plan di contingencia

Sector priva su turismo lo por keda 3-6-9 luna of 1 aña sin turista? Di unda ta tene Aeropuerto, Haf y hotelnan habri cu lo por cubri nan gastonan. Aki sigur nos expertonan mester bati cabez cu un plan di contingencia. Kico rapidamente lo mester ser haci? Un scenario di corto periodo, medio y mas largo. Esun cu kere cu gobierno lo bay fia placa pa nos tur paga pa keda tene empresanan habri lo mira cu si bo no tin credibilidad financiero y un presupuesto poco balansa, e condicionnan pa fia placa lo ta devastador pa nos tur. Hasta mi ta bisa cu nos democracia y nos mercado di capital lo bay ta diferente. Na e momentonan aki ainda segun mi nos banconan ta den un bon posicion di likidez saludabel. Nos tur lo mester bay bati cabez hunto, unda y den kico nos ta bay hinca placa den 3-6-9 luna of 1 aña pa sali afo. Mas largo lo ta devastador pa Aruba.

Jump start di economia

Den crisis gobierno mester bay guia nos economia cu incentivonan pa proyectonan cu tin placa pe y cu por crea trabao, cumpra material, yuda gobierno cu entrada y e fondonan di AZV y pensioen cu pagamento di prima. Un jump start ta un mester! Aki nos cada un mester mustra nos habilidad, inteligencia, experencia y cu nos no por sinta warda laga e crisis mundial aki caba cu nos tur. No tin tempo ni pa keha corda pa yora. E incentivonan mester ta di 3 pa 5 aña of hasta mas cortico, pasobra un solucion no ta solamente den nos man, pero ta bin di factornan externo.

Sentido comun di responsabilidad

E crisis aki nos no por compar’e cu e ceramento di e refineria riba dia 31 di maart 1985 (awe net 35 aña pasa!) of caida mundial di institutonan financiero na 2008, pero e Corona virus ta mas grandi y su efectonan a paralisa casi henter nos economia. E factor salud ta mucho mas importante cu nos a kere y aki – mirando cu hopi di nos mes no ta cuida nos salud y no tin disciplina – no ta keda gobierno nada otro cu impone reglanan con bo tin cu cuida bo salud of e ta bira impagabel pa nos tur. E sentido comun di responsabilidad mester wordo inculca den nos hendenan. E margen cu politico, comercio y gremionan por a move cune mester cambia, unda e sentido comun di responsabilidad, solidarismo mester bira mas grandi di un pa cu e otro. Nos mester biba cu e realidad cu espacio pa cosnan pa score ta hopi chikito y cu e poco medionan financiero ta limita den tur sentido di palabra. E tempo di mustra dede, critica sin kier carga responsabilidad pa drecha cos a pasa ya cu e Corona virus a bay cu ne dia bieu caba. Negativismo lo ta nos destruccion y lo crea caos.

No tin tempo mas pa perde

Conciudadaonan, laga nos cada un prepara nos mes mentalmente cu mundo y Aruba no lo ta mescos mas y cu hopi cos lo bay cambia. Mester haci uzo di e momento pa cambia cos. Laga nos inculca den otro creatividad, inventividad y boluntad propio con por sali afo di un calamidad cu te cu awe ningun pais ni experto no por a bisa cuanto tempo e lo por dura y con pa sali afo. E tin nos tur den instabilidad y inseguridad. Si nos no haci nada e lo ta un peliger pa nos democracia y nos sistema di capital.

E momento aki ta un pa nos por sacudi otro pa ban stop di perde tempo cu discuti cos cu bo mes sa cu ta otro y stop di pidi cos cu no tin placa pe y no por. Cada bes puntra bo mes, ken ta paga e cuenta! Laga e momento aki di bida ta un pa – como Arubiano of un cu a bin yuda nos – uza bo inteligencia na beneficio di bo pueblo. Nos opcion pa keda wak cos pasa sin intenta otro cos pa haci a bay laga nos desde Corona virus. No tin tempo mas pa perde. Laga nos fe den nos Creador ilumina nos di no perde tempo cu locual no por, pero cu kico si por y con ta hacie. Cu Dios ilumina y bendiciona nos isla y cu fe den dje nos lo salo afo. Pues, man na obra.