Cangreu Blauw ta di balor ecologico, mester respeta existencia di e bestianan

E nomber cientifico pa Cangreunan Blauw ta Cardisoma Guanhumi. E ta un cangreu terestre, mayoria biaha color blauw p’esey e nomber aki na Papiamento. Ta haya nan den cercania di costa, mas tanto unda tin hopi mata di mangel y cu e suelo ta humedo.

Directie Natuur en Milieu (DNM) kier trece dilanti con e cangreu blauw ta, unda e ta biba, kico nan ta come, dicon e ta di balor ecologico, e peligronan cu e cangreunan aki ta encontra y pakico mester respeta nan excistencia.

E cangreu blauw tin un casca hancho, rondo y e parti ariba di su casca tin bulto halto. Su wowonan ta peilo ariba di color preto. E tamaño di su tenglanan, pianan parti dilanti, ora e yega madures ta diferente. Un semper ta mas largo y desaroya cu e otro. Mayoria biaha e tenglanan ta dos biaha mas grandi cu su casca. E pianan parti patras ta 4 cada banda y nunca ta mesun largo. Nan colornan por diferencia ora nan ta jong nan ta color maron, y den otro fase ta bira color biña of oranje, y esunnan hembra den temporada di pone webo ta bira geel of te hasta blanco.  E hembranan ta carga e webonan bou di nan curpa pa mas o menos 2 siman prome cu e cana bay pa lama pa laba nan cabutiti, na unda e ta laga e webonan bay.

E temporada di pone webo ta entre luna di juli pa december, ora di luna yen durante 2 anochi. P’esey tambe a laga pone borchi di aviso cu e cangreunan ta crusa, pa vehiculonan eherce cautela.

E cangreunan ta biba den cercania di lama, den ecosistema di e matanan di mangel na unda e tera ta humedo. Nan ta coba buraconan den suelo di lodo cual ta bira nan cas. E cangreunan ta come matanan cu a decomoposita den lodo of cu a bira moli, insectonan lastrero, scorpion di mondi, resto di parha y otro bestia morto.

E cangreu ta di balor ecologico halto pa e matanan di mangel y nos costanan. E conservacion di e cangreu blauw ta crucial pa e preservacion di mangelnan. Areanan protehi pa ley, manera Spaans Lagoen na unda cangreunan ta habita, si tin un nivel di proteccion pa ley y ta prohibi pa coy esakinan den e areanan aki.

Cangreunan blauw ta na peliger na diferente momento di nan desaroyo. Un di e menasanan mas grandi ta hende. Den otro cultura nan ta uze pa consumo y tambe pa comercio local, esaki ta peligroso pa salubridad mirando cu no tin control di higiena pa malesanan cu e especie por carga. P’esey mes hende NO mester coy e cangreunan pa consumo. Esaki tampoco ta un practica sostenibel cu ta garantisa nan existencia.

Mester menciona cu door di desaroyo y trahamento di caminda sin tene cuenta cu crusamento di cangreunan, por stroba nan di yega lama. Durante temporada di migra pa pone webo, e automobilistanan ta trapa e cangreunan na cantidad halto. Matando e hembranan cu ta carga cu webo pa bay pone y no ta logra haci esaki. E pikimento di palonan (driftwood) na lama tambe ta stroba crecemento di e cantidad di cangreunan jong cu ta sconde bou esakinan.

DNM ta spera cu publico compronde cu nos mester ta mas responsabel di nos actonan ora ta toca nos naturalesa y respeta existencia di bestianan.