ATIA: Medida hunto cu subida di BBO por kibra hopi compania chikito

Un di e medidanan cu lo bin na vigor hunto cu e subida di BBO, lo ta un “salario ficticio” cu un maximo di Afl. 100,000 pa aña pa tur Director Accionista Mayoritario (DAM) (Directeur Grootaandeelhouder), cu nan compania tin benta (omzet) di mas cu Afl. 200,000 pa aña.

Pa cuminsa nos mester bisa cu e analisis aki ta basa riba informacion cu ATIA a haya como stakeholder den e reunionnan cu Departamento di Impuesto (DIMP) y e anuncio oficial Minister di Finanza y Cultura (MinFIC mr. Xiomara Maduro). Te dia di awe 18 november, ainda no tin un concepto di ley publica unda nos expertonan por analisa esaki. Tin cu tene na cuenta cu aki 6 siman e ley nobo di BBO ta drenta na vigor. Si tene cuenta cu dianan di fiesta, un comerciante tin menos cu cuater siman pa adapta tur su sistemanan pa acomoda e subida di BBO pa e ta den cumplimento cu tur cambio y rekisito nobo.

Director Accionista Mayoritario (DAM)

Na prome luga mester compronde kico un DAM ta. Segun Ley fiscal, un DAM ta basicamente: un persona kende directamente of indirectamente ta den posesion di mas cu 25% di accionnan y cu durante e reunion general di e empresa tin derecho pa emiti mas di 25% di voto.

Ley similar na Hulanda y Corsou

Paso ATIA no tin e concepto di e ley nobo, unico cos ATIA por spera ta cu Aruba tuma e ehempel manera Hulanda y Corsou cu tin un ley similar. Unda cu empresario cu tin mas cu un compania, mester tuma salario en total di tur su companianan pa yega na e maximo di Afl. 100mil pa aña, y no Afl. 100mil di tur su companianan, paso e efecto lo ta uno desastroso pa comercio y economia paso ta limita e “cash-flow” pa por cumpra stock y inverti pa continuidad di e negoshi!

Nos ta spera cu e derecho di DIMP pa ahusta salario di empresario pa uno mas halto, ta hopi limita, pasobra aki ta toca e derecho di libertad di comerciante (‘ondernemersvrijheid’), ora fiscus (administracion di impuesto) ta bay stipula e salario di un DAM. Hasta Hues ta limita den e prerogativo aki! Alabes nos ta spera cu DIMP lo procesa tur demanda, cu tin base, pa reduccion di salario bou di e formula di 50% x benta, den menos di tres siman, mirando cu impuesto di entrada ta un impuesto mensual.

Analisis di e efecto medida nobo

Si nos tuma un ehempel simpel di un comerciante chikito cu ta bende un producto. Normalmente un comerciante ta cumpra e producto pa Afl. 1, y ta bend’e pa Afl. 2, pues 50% di su benta ta bay pa paga e producto original. Si e benta ta Afl. 100mil pa aña, su salario minimo mester ta 50% x Afl. 100mil = Afl. 50mil. Nos ta ilustr’e como lo siguiente:

Kico nos kier ilustra cu e ehempel aki ta, cu si impone un salario ficticio di 50% di benta te un maximo salario di Afl. 100mil pa aña, un empresario chikito no lo keda cu entrada pa paga lo siguiente: empleado(nan), huur, fianza, utilidad, etc. Mester tuma nota tambe cu e enfoke GoA riba salario y impuesto, pero no ta tuma den consideracion cu pa un salario di Afl. 100mil, un empresario tin cu paga prima social di Afl. 22.100 pa aña, asina hisando su gastonan mas ainda. GoA ta forsa e empresario den perdida, cual maneho lo ta desastroso pa nos economia!

Kico un empresario lo mester haci pa cubri e gasto nan aki ta hisa su benta, paso e no por baha su gasto. Unico manera con pa hisa benta ta pa subi prijs di su producto, y si e no haci esaki, e empresario ta core un riesgo pa bay bancarota. Hisando su prijs, ta crea inflacion cual ta subi costo di bida, pero tambe ta hacie menos competitivo! Ademas, si un empresario no tin ganashi, e no mester paga impuesto riba ganashi di 22%, ni impuesto di dividendo (25%, temporalmente reduci na 10% te cu 2023), pues aki Gobierno lo tin menos entrada. Unico excepcion cu por a tuma nota di dje ta pa “start-ups”, pero no ta elabora ki tipo di compania ta wordo considera como un “start-up”, ni con esey ta hinca den otro.

ATIA ta keda cu speransa cu gobierno y Departamento di Impuesto lo sigui traha riba e reforma fiscal den un manera balansa pa nos isla keda uno competitivo den nos region. Y cu e introduccion di e medida di DAM aki, pa hacie den un manera cu lo stimula comercio pa habri mas compania, y asina engrandece nos economia, locual lo garantisa mas empleo, mas placa den caha di gobierno y un miho futuro pa tur cuidadonan di nos dushi isla Aruba.