Armand Hessels: Un cuestion di principio?!

Ultimamante ta hiba un campaña feroz contra Hulanda pa motibo di e condishonnan stringente cu e ta pone en cambio di su ayudo pa Aruba. Lider di esaki ta e ex-prome ministro (PM) di MEP, cu ta acusa Hulanda den terminologia emoshonal di abuso y ta adverti pueblo pa un dictadura Hulandes. Como posibel decendiente di colonista Frances cu den pasado a scohe pa establece nan mes na Aruba, e ta keha tocante su nacionalidad Hulandes cu a ‘impone’ riba dje. Segun e, esey ta dun’e menos bentaha cu refugiado cu ta haya placa, cas, cuminda y scol sin cu nan tin sikiera nacionalidad Hulandes. Pa e ex-PM, e dos leynan di Reino cu Hulanda kier impone riba nos pais, lo haci cu ‘nos mester corta aloe, coba oro of tira pisca pa purba biba’. Esaki lo nifica ‘fin’ di Aruba y re-introducshon di ‘West Indische Compagnie’.

Abusador?

Ta straño si cu e ex-PM aki ya caba pa algun luna ta ricibi sin ningun protesta di su banda y sin ningun problema, anke sea cu un tiki rebaho, su penshunnan acumula y su salario di consehero actual, solamente gracias na e sosten financiero di Hulanda pa cubri e fayonan di presupuesto. Y esey ta conta tambe pa su compinchinan, cu ta den un situashon similar y cu awor tambe ta resisti contra e ultimo condishonnan di Hulanda. En berdad esakinan lo limita NAN autonomia, cu durante e ultimo decadanan en realidad a duna NAN basta bentaha. NAN obheshon principal ta toca e Entidad Caribense di Reformashon (CHE) cu lo opera bou di supervishon di apenas tres Hulandes sin aporte substancial di gobierno y Parlamento di Aruba. Esakinan tin poco di bisa den uzo y control di e placa cu Hulanda ta fia y regala (!) Aruba na un suma total di mas o menos Afl. 2 biyon (Afl 2 mil miyon) durante 7 aña. Pues ta pone e ‘derecho di budget’ sagrado di Parlamento un banda.

Sosten dudoso

Pa e ex-PM, esaki ta inaceptabel! Pesey e ta haci un yamada emoshonal na gobierno y pueblo pa no acepta e condishonnan di Hulanda bou di ningun circumstancia. E ta prefera di ofrece Merca un ‘Forward Operation Location’ (FOL) pa cual e ta spera di ricibi ayudo (financiero). Ademas su partido a keha Hulanda na Conferencia Permanente de Partidos de America Latina y el Caribe (COPPPAL), cu na su turno tambe ta keha Hulanda pa su ‘comportashon neocolonial bergonsoso’. E organisashon aki, ta bou di liderazgo di entre otro partido politico manera Partido Revolucionaria Institucional cu durante varios decada caba ta hiba un maneho hopi corupto na Mexico, Partido Socialista Unido bou di liderazgo di presidente Maduro cu a transforma Venezuela den un estado criminalisa, Frente Sandinista de Liberashon Nacional cu pa hopi aña caba ta hiba un maneho represivo na Nicaragua y Partido Comunista de Cuba cu tambe ta bon conoci pa su violashon structural di e derechonan humano fundamental y integridad (mustra’mi ken bo amigonan ta…). E grupito aki mester convence Hulanda cu e no ta tuma e derechonan constitushonal di su partnernan den Reino mucho na serio!

Falta di confiansa!

Mientrastanto mester a bira cla p’e ex-PM cu e condishonnan cu no ta negociabel, ta un expreshon cla di e falta di confiansa total di parti di Hulanda pa cu e capacidad di Aruba pa anda na un manera responsabel cu tur e placa cu e lo ricibi di Hulanda. Esey ta logico: NUNCA (!) Parlamento di Aruba a ricibi un cuenta anual aproba pa accountant, corda cu el a trata un. Ni despues di ricibi tur aña atrobe durante tres decada ‘preshon’ di Conseho di Consulta (RvA), Controlaria General (ARA) y e Colegio Arubano di supervishon financiero (Caft). Tampoco NUNCA (!) el a haci uzo di su derecho di budget, cu excepshon di 2014, tempo cu Gobernador a nenga di firma un presupuesto totalmente deficiente, cu Parlamento a aproba ciegamente. Y actualmente tin un atraso completamente inecesario atrobe pa motibo cu e Parlamento actual ta nenga di aproba e cuenta anual di 2016. Cu otro palabra, ya caba di antemano Parlamento di Aruba a prueba di ta un instituto inepto y sin credibilidad pa cu control financiero. Pero gobierno tambe tin basta problema ainda, anke sea pa motibo di e control interno deficiente, cu despues di 30 aña di advertencia anual, ainda no ta como debe ser. Claramente e respet, cu Hulanda aparentemente no ta mustra suficientemente ainda pa Aruba, ta algo cu mester merece y pa locual tin un caminda largo di bay ainda.

Pero e falta di confiansa pa ‘politica di Aruba’ no ta un monopolio Hulandes! Den varios encuesta recien na Aruba, un gran cantidad di participante (mas di 75%!) a duna di conoce di tin mas confiansa den supervishon di Hulanda. Den e encuesta mas recien di Banco Central (CBA) tocante percepshon di corupshon na Aruba (2019), mas di 80% di e entrevistadonan a duna di conoce cu corupshon ta hopi plama na Aruba y cu ‘politica’ ta esun mas culpabel.

Percepshon of realidad?

E pregunta ta si ta trata aki di simplemente percepshon of un realidad cu no por nenga. Un analisis di tur rapport al caso di RvA, ARA, Caft, CBA, Conseho socio-economico (SER). Comishon Financiero, National Commision on Public Finance (NCPF), Rapport van Lennep, de Ruyter, Comishon di Berdad, WODC, etc. ta trece na cla cu desde poco despues di inicio di Status Aparte, structuralmente a viola tur criteria di bon gobernashon, den cual tambe ta figura corupshon. Tawata trata entre otro di patronahe politico riba escala grandi (manera nombrashon di personal), administrashon financiero deficiente y maneho dudoso di proyecto. Nos ex-PM cu awe ta ocupa su mes cu su lucha contra Hulanda, e tempo ey a lidera tipo di gobernashon asina pa hopi aña. Como tal, hunto cu su ‘partnernan berde’ ta co-responcabel pa e estado lastimoso cu Aruba tawata aden prome cu e pandemia di Corona a dal mundo. 

Den esey no ta haci diferencia cu su partido/gobierno ta carga responsabilidad pa ‘solamente’ 25% di e debe total di Aruba, ni tampoco cu tin hopi menos proyecto dudoso riba su nomber. E cultura di miedo, cu tambe tawata reina durante su gobernashon y cu a haci cu ningun hende a tribi di denuncia fayo pa miedo di represaya, ta pone nos corda di e cultura di intimidashon y chantahe di criminalidad organisa. Como tal e lo mester tin mas comprenshon  pa e punto di bista Hulandes pa su ‘metemento’ mas intensivo, entre otro riba tereno di mantenshon di ley. Anke sea pa motibo cu e (ex?) lider di partido y consehero (?) di e ministro di husticia actual ta e protagonista principal den un investigashon penal di corupshon serio. Ta bin acerca e lista creciente di ‘caso sospechoso’ cu cada bes mas ta sali na luz di dia. Ta trata aki entre otro di caso aparente coruptivo na Serlimar, Departamento di Infrastructura, mientras cu den curso di tempo tawatin algun sospecho tambe en cuanto e ‘aeropuerto chikito’, certificado pa operashon aereo, proyecto di helicopter, test di Covid, etc. E falta di personal na Ministerio Publico cu tin ya caba pa hopi aña ta e causa principal cu hopi (?) posibel caso coruptivo ta keda sin investiga. Pueblo ta esun cu ta sali perdi mientras cu ‘politica’ ta probecha. Como tal ta parce cu ta trata di un vershon asta mas dañino cu e regimen colonial cu di berdad (igualmente) tawata purba di saca mas tanto probecho di nos pais.

Pilder amargo

Pa tur e motibonan menshona lo ta bon pa e ex-PM para su intentonan di venena ambiente. Mas bien e lo mester expone un yamada na pueblo pa esaki haci un escogencia: scohe pa sosten financiero di Hulanda pa ayudo presupuestario presta (!) (pa paga/subsidia entre otro empleado publico, cuido medico, pensionado, desempleado y empresa) den combinashon cu invershon regala (!) den enseñansa, cuido, etc. (cu nos mesun gobiernonan consecutivo a laga di haci structuralmente), pero bou di supervishon Hulandes? Of ta scohe pa nenga e inyecshonnan financiero Hulandes, incluso supervishon, cu tur consecuencia cu esey lo trece cu n’e, pero manteniendo autonomia pa politico di Aruba? Asina e lo duna e participashon real na pueblo di Aruba pa un tema importante, locual semper a nenga di dun’e despues di inicio di Status Aparte.

Cu su actitud, e ex-PM ta crea e impreshon fuerte cu e ta biba den un ‘bubbel’ den cual e ta ignora e desesperashon, incluso pa cuminda, cu ta reina na henter Aruba. Ademas di e situashon financiero y socio-economico critico cu tur organisashon comercial y di salud, ademas di NGO’s y sindicato a indica na un manera dramatico. Riba dje, su sugerencia absurdo pa laga Hulanda cay como pais financiador y pa bati na porta di Merca, ta un indicashon cla cu e no tin e minimo idea di e ‘ayudo’ cu e ‘estado’ mericano Puerto Rico a ricibi di su ‘Madre Patria’ pa surpasa su problemanan di debe y e consecuencianan di horcan Irma. Pa pueblo di Aruba ta un pilder amargo cu e persona aki, cu kier asta destroza e man di esun cu ta dun’e di come asina abundante, te ainda ta eherce su influencia pa pone gobierno di Aruba riba pia robes y riba dje ta ricibi un recompensa copioso p’esey.