Analisis: Di defensornan pa entreguistanan di nos autonomia

Prome Minister mr. Evelyn Wever-Croes a biaha ayera pa Hulanda pa asisti na e Conseho di Minister di Reino mañan unda cu lo trata incorporacion di Aruba den e rijkswet pa establece e organo Caribense di recuperacion y desaroyo, Caribisch Orgaan voor Hervorming en Ontwikkeling (COHO) cu Corsou ya caba a accede na dje siman pasa. E biaha di e prome mandatario di Aruba tabata sin cu su mesun fraccion tabata na altura. Participacion di Prome Ministernan di e paisnan Caribense di Reino a bira un custumber for di 10-10-10, siendo cu oficialmente nan no ta forma parti di Conseho di Minister di Reino.

COHO a bira e asina yama ‘entidad’ cu mester percura pa e medidanan y iniciativanan cu ta parti di e paketenan di reforma. Dialuna ultimo Prome Minister mr. Evelyn Wever-Croes a bay Parlamento unda cu porfin el a logra haña e green light cu e tabatin mester di su coalicion pa finalisa e negociacion cu Hulanda. El a hasta redacta un carta na Presidente di Parlamento unda cu literalmente ta wordo instrui con Parlamento mester formula nan “decision”.

Kico e acuerdo cu Hulanda ta contene, ta keda un misterio hasta pa e Parlamentarionan. Den e declaracionnan di Prome Minister Evelyn Wever-Croes por a saca afo cu e contenido loke ta bay wordo acorda no ta varia mucho cu loke tabata circula caba den medionan di comunicacion digital for di luna di juli.

Segun e prome mandatario, Aruba lo ta cla pa firma, pero no a dura mucho cu Secretario di Estado Knops a laga sa cu no tabatin un acuerdo ainda. Esaki no solamente a refleha un biaha mas e mal comunicacion y contradiccion entre Den Haag cu Cocolishi, pero a mustra claramente cu Aruba no ta den e driver’s seat manera cu Gobierno di Aruba a pretende di ta tur e tempo aki. Pa splica e actitud di Hulanda, nos no por keda sin menciona cu Aruba a subi mercado financiero pa un fiansa pa un porcentahe relativamente halto, mientras cu nan tabata na mesa di negociacion cu Hulanda pa refinanciamento hopi mas favorabel.

Si nos analisa e logro di e ultimo lunanan, nos no ta mira mucho diferencia den loke ya caba a circula den lunanan di juli y september, ni tampoco den loke cu Corsou a firma algun siman atras. Cu e nomber di e entidad a cambia y cu miembronan mester tin afinidad cu e islanan ta puntonan evidente cu no ta rekeri mucho discucion mirando cu finalmente ta Hulanda ta defini e grado di afinidad. Cu e rijkswet tin un clausula unda aki tres aña lo evalua si ta prolonga si of no, lo no haci diferencia.

Pa por finalisa e regimen aki bo mester yega na un acuerdo cu Hulanda, algo cu lo ta dificil pa logra den termino cortico. Cu e rijkswet pa establece e COHO ta stipula awor cu Aruba ta mantene su autonomia, ta simplemente palabranan bashi, segun expertonan di ley. Tur hende sa cu e COHO lo dicta y Gobierno hunto cu Parlamento mester ehecuta. 

E unico diferencia grandi cu ta existi entre e situacion di Aruba cu esun di Corsou ta cu ademas di e rijkswet pa establece e organo, Aruba ta haña supervision financiero for di Reino. Loke tabata wordo regla den un landsverordening, ta bay wordo regla den un rijkswet: e LAft ta bira un RAft y ta saca e supervision financierio for di e competencianan autonomo di pais Aruba caminda cu Parlamento no tin e ultimo palabra mas den e ciclo presupuestario.

Nos tur por corda cu 5 aña atras partido MEP a orkestra demostracionnan grandi pafo di sala di Parlamento durante tratamento di e ley di supervision financiero cu a resulta den daño na propiedad publico. A menasa parlamentarionan y mandatarionan e tempo ey, a tilda Gabinete Mike Eman II di tur sorto di entreguista.

E oposicion di e tempo ey – cu awendia ta den Gobierno – tabata bati riba nan pecho bisando cu e sentimento pa auto-determinacion y status aparte tabata core den nan venanan. Awe e mesun personanan aki, entre nan Evelyn Wever-Croes, Xiomara Maduro, Glenbert Croes, Dangui Oduber, Ady Thijsen, como tambe miembronan di e fila di MEP cu ta den parlamento awor sosteniendo Gobierno, no mester guli solamente un KB of un LAft, sino dos Rijkswet y un of mas onderlinge regeling forsa. 

Bayendo bek na supuesto version final compara cu e version inicial di e rijkswetnan en cuestion: Pakico tanto tardansa di parti di Gobierno si nada no a cambia? Por hasta bisa cu Gobierno, den e caso aki Prome Minister, a actua di mala fe mirando cu e tabata sa cu e no por a logra mucho, no ta di acuerdo cu e pakete, pero conscientemente a alarga e proceso. 

Seguramente Prome Minister tabata hopi ocupa e ultimo lunanan aki, pero no precisamente cu e asunto di Hulanda. Practica nan dudoso rond di MEP a haña dia pa dia forma nan di ta actonan coruptivo: ademas di e popular friends & family y contratonan lucrativo pa bufete di Croes-Wever & Ruiz den Gobierno y empresanan estatal, awor famianan y politiconan activo ta wordo nombra den posicionnan clave sigurando nan futuro.

Prome Minister Evelyn Wever Croes tabatin su mannan yen e ultimo lunanan tambe cu retiro di ex-minister Marisol Lopez-Tromp cu a saca na luz di dia casonan serio di corupcion cu ta afecta, di forma graval, e integridad di Gabinete Wever-Croes. Pa pruba drecha e daño aki, a core activa e proceso di nombracion di e hefe di Oficina di Integridad y otro cortinanan di huma constante pa purba mantene un apariencia di trasparencia y bon gobernacion.

Den su afan pa retira e Lopez-Tromp, el a hasta laga su mesun fraccion di Parlamento, incluso Presidente di Parlamento, mr. Ady Thijsen, cay. Prome Minister Wever Croes tabata sa di un principio cu e no por a uza e supuesto mocion di desconfiansa, cu finalmente mester a wordo declara nulo y invalido, pa retira Lopez-Tromp.

No ta prome biaha cu Prome Minister ta laga esunnan cu ta sostene den parlamento un banda: Ora cu fraccion di MEP a presenta un amienda riba e ley di supervision financiero cu nunca a wak luz di dia despues di a wordo aproba, of e fracaso di e ley di screening di minister cu Premier Wever Croes no tabata kier a aplica pa su mes .

Aruba henter ta pendiente di kico lo sosode den Rijksministerraad diabierna awor y mas cu tur cos, kico lo wordo bisa na salida pa e mandatarionan di ambos pais. Un cos ta sigur, hasta si bo no ta un sostenedo ferviente di partido MEP, ta hopi doloroso pa mira con e subrina di e propio Betico Croes cu a funda partido MEP, precisamente pa salbaguardia nos autonomia, ta bay entrega un gran parti di esaki.

Entre e entreguistanan tin e lider di fraccion di MEP, Rocco Tjon, cu for di juli caba ta bisa cu ‘como Arubiano’ lo e no entrega ‘full nos futuro’ na Hulanda y Presidente di Parlamento a hasta denuncia Madre Patria na organisacionnan politico y internacional, entre nan, Nacionan Uni y Parlatino. Esunnan cu e bosnan di mas fuerte den Parlamento mester a dal un buelta enorme poniendo nan postura, credibilidad y sentimento Betikista un banda y sin ningun consecuencia pa nan mes of e Gobierno cu nan ta sostene. Algo masha inunsual den sistemanan politico y constitucional manera cu nos conoce.

Cu un miembro di Parlamento haña su mes den un situacion asina e lo mester entrega su retiro demostranto asina malcontento, of retira su sosten di e Gobierno, pa asina mantene un poco di credibilidad politico. Den e caso aki, niun di dos a sosode. Nan motivacion pa e entrega di un manera asina contradictorio, por ta varios, entre otro, pa logra yega september 2021 cu speransa cu e investigacionnan cu ta tumando luga pa autoridad riba kiebronan den integridad sali na nan fabor, mas cu ta posibel. Lo ta interesante pa mira kico e prijs lo ta cu Tjon y Thijsen lo ‘cobra’ pa a cambia nan postura di tal forma y a acepta di perde tur credibilidad politico.