Personanan entre 15 y 84 aña y mas por haya malesanan transmiti sexualmente

Durante e conferencia di prensa semanal di Departamento di Salubridad Publico, Arnelda Els di e seccion di Malesanan Contagioso a papia riba e tema di siman, cual ta malesanan transmiti sexualmente y cu ta hopi importante pa tene cuenta cu ABC, Abstencion, Be Faithfull y uzo di Condom.

Pero no solamente esey, hopi mas importante ta pa bo test, pa bo sa ki status bo salud ta, si en caso bo tin mas cu un partner sexual, sea na bo dokter di cas, pero tambe por haci esaki na e seccion di malesanan contagioso den forma anonimo, pero tambe na tur laboratorio rond di nos isla.

Cifranan

Segun Els, ta dificil pa por yega na cierto grupo, manera di hende hombernan cu ta bende nan mes. Nan ta un grupo scondi, mescos cu tur prostitucion na e isla. E ta dificil pa bo yega na e grupo aki. Cu e ta presente si. Sa cu e poblacion y tur hende de bes en cuando ta haci uzo di prostitucion, no solamente na San Nicolas, pero tambe na Playa. Bentaha di esun di San Nicolas, ta getest. Nan ta afilia na un asociacion di bar, caminda cu nan tin regla, caminda cu nan mester uza condom. Pero mester tene cuenta cu tin cu distingui entre e prostitutanan cu ta traha den bar, afilia na e bar y esunnan cu ta riba caya. Sa cu full rond di Aruba tin prostitucion ilegal.

Edad

Pa loke ta edad di prostitucion, e edad ta cuminsa di 15 aña y ta bay te 84 aña y por ta mas. E problema ta cu tur hende ta tene relaxion sexual, hasta e hendenan grandi, hendenan di edad avansa. Nan tambe ta hayando malesanan transmiti sexualmente. Sa cu nos hendenan grandi awendia ta mas largo sexualmente activo. Door di e viagra of e siales, cu nan por uza. Esaki ta trece nan den contacto tambe cu malesanan transmiti sexualmente. Mester ta franco di bisa cu tempo cu e personanan aki tabata hoben, no tabata tin dje tanto malesa cu ta bao di e poblacion, ni tampoco nan no tabata tin educacion sexual manera a haya of nos hobennan ta hayando awendia. A haya algun hende, no solamente hende homber, pero tambe hende muhe cu tin un malesa transmiti sexualmente.

Els a conta cu el a haya un señora di 72 aña cu a haya Clamidia. Tambe el a haya un meneer di 68 aña cu a haya HIV, pero uno nobo. E categoria di edad ta cuminsa for di 15 aña y e ta caba te 85 aña y mas.

E genero

Esnan cu yega na e departamento, ta combersa cu nan. Ta duna nan informacion y depende nan preferencia sexual, ta focus e guia riba dje e ora ey. E ta tur caminda. Ta homber/muhe, muhe/muhe, homber/homber, no tin cierto preferencia.

Loke cu sa si cu den HIV e hende hombernan ta mas prevalente y den Gonorrea e hende hombernan ta sobresali. Den Clamidia e hende muhenan ta mas prevalente.

Pero tin un problema cu por ehempel Gonorrea y Clamidia nan por keda a-sintomatico pa hopi tempo. E personanan no sa cu nan tin e malesa aki. Vooral cerca hende homber, cerca hende muhe, e Gonorrea por keda a-sintomatico y cu Clamidia cerca hende homber, ta keda a-sintomatico. Den cifranan tambe por wak esaki tambe, cu tin mas hende muhe cu tin clamidia y bo tin mas hende homber cu tin gonorrea.

Generacion

E casonan mas frecuente ta entre e generacion cu ta sexualmente productivo. Cu ta entre 20 cu 40 pa 45 aña. Eynan tin un piek den e graficonan. Sa cu Aruba tin un problema cu embaraso hubenil. Bao di nan tambe tin casonan di malesanan transmiti sexualmente. Sa cu hobennan ta sali na estado, ta nifica cu nan ta tene relacion sexual y e chens cu nan ta bin den contacto cu un malesa transmiti sexualmente tambe tey.

Uso di Condom

No por uza dos condom riba otro. E condom ta traha di latex, un sorto di plastic y ora bo frega plastic riba plastic durante relacion sexual, e por kibra. Locual cu no ta corecto tambe ora cu un hende bisti un condom, ta repara cu e condom ta mal bisti, ta kit’e y bolter’e bek. Tin cu tene cuenta cu e voorvocht di e hende homber y e sperma toch ta presente den e condom y tambe e malesa transmiti sexualmente.

Higiena

Tambe tin cu tene cuenta cu na momento cu tene relacion sexual, cu bo caba, no warda te ora cu e parti priva di e hende homber baha, pa bente afo. Kit’e di biaha mare na konopi y bente afo. Y corda laba bo man. Un hende muhe por sali na estado tambe via di un man sushi na sperma. Tin diferente higiena personal ta hopi importante. Corda baña, tene bo parti intimo limpi, pasobra tur esakinan por haci cu e chens cu bo ta haya un malesa transmiti ta mas grandi.

Via sexo oral tambe bo por haya clamidia y gonorrea. Ta malesanan bacterial. Nan ta hay’e den nan garganta. Tin casonan di sifilis cu ta cuminsa den e boca, caminda cu e persona a tene sexo oral. Ta papia di punto di contacto. Caminda cu bo a tene relacion sexual, eynan bo ta haya e malesa. Si tin cu papia di clamidia y gonorrea, na momento cu bin den contacto cu esakinan den bo garganta of via sexo oral, bo no ta bay hay’e na bo area genital. Bo ta hay’e den bo garganta. Esaki ta manifesta door di dolor di garganta, personanan no por guli y e garganta y e boca ta irita. E boca ta hole malo. E ta mesun cos cu un infeccion di garganta.

Clamidia y Gonorrea, despues di algun dia ta haya e sintomanan cu ta kimamento, si bo tin’e na bo organo sexual, ta dolor of kimamento ora di urina y un secrecion cu no ta normal pa bo haci. Si ta manera un hepatitis B of un HIV, esakinan por keda hopi largo sin cu nan ta duna sintoma y sifilis ta cuminsa despues di algun siman. Ora haya un herida cu haya na e punto di contacto, cu no ta haci dolor y esaki ta cura despues di un paar di dia pero esey no ta nifica cu e persona a cura di e malesa. E ta nifica cu e herida cu a ocasiona pa e malesa a cura. Pero cu e bacteria ey ta keda circula den e sistema di e persona y ta keda placa, te ora cu bay den e di dos fase, caminda cu e ta cuminsa afecta e cuero di e persona, hendenan ta haya mancha den planta di man of bao di nan planta di pia. A haya mancha riba pecho di e personanan. Ta tipico di e malesa di sicifil. Awor aki hendenan ta bay pa nan dokter y ora cu dokter mira e manchanan e personanan ta bay haci test y ta sali positivo pa sifilis.

Mayoria di e malesanan aki, algun ta curabel. Tur e malesanan aki ta prevenibel. Manera Gonorrea y Clamidia y Sifilis ta haya antibiotica y ta cura di dje. Esey no ta nifica cu despues cu bo tene relacion sexual cu un persona cu tin e malesa aki bo ta bolbe hay’e. Ta hopi importante pa na momento cu un persona wordo diagnostica cu un malesa transmiti sexualmente pa avisa su partnernan pa nan test tambe, pa nan tambe haya tratamento necesario. Si no e ta bira un circulo vicioso. Na momento cu un persona sali positivo pa un malesa, atende e pareha pa e tambe bay test. E camindanan cu bo por bay test ta cerca bo dokter di cas, pero na e afdeling di malesanan contagioso por pasa y haci test pa malesanan transmiti sexualmente. Of si bo tin berguensa, por pidi pa papia cu un profesional.