Byron Boekhoudt: E ley cu nan kier bin cun’e den e forma cu e ta biniendo ta manera un cos secreto

Un parkemarino ta bay bin y tabata tin un salahopi yen diaranson. Si turpiscado a bin, no lo tabata tin caminda pa pone mashende. Segun Byron Boekhoudt, kende ta beheerder di Centro di PescaHadicurari y tamberepresentante di e seccion di pesca di Santa Rosa.

El a wordopidi pa ta den un situacion di moderador pa guia e reunion y tambe pa haya mas informacion pa hiba pa minister Chris Romero, kende no portabatapresente, a splica cu por a sintihopirabia, hopidesapunto, hopiindignacin pa un biaha mas leynan ta wordopasa sin tin informacionadecuado, nidebido. Nan no sakico ta e detayenan y ta wordobisahopicos y despues nan ta hayaleynan den nan stoma.

Pa hopiañacaba, nan ta sinti cu nan ta bay atras. Prome a bin ley di turtuga, a bin ley di carco, djey ley di spearfishing. Turesaki sin tenecuenta cu nan situacion, pasobra tin un tratadointernacional of pasobracu tinhende cu kier proteha.

E piscadonansa di lama, ta parti di nan cultura y tradicion y cadabiaha nan ta perdiendo mas tereno. Nan ta mira cu gobernantenan, gobiernonan no ta scucha nan, no ta tene nan nacuenta y ta sinti’ecadabiahaora cu yamareunionnanasina, tin e frustracionnanaki ta bin dilanti, unda cu ta pidi pa haci e cosnanakina e forma debido. Eseycadabiaha no ta pasa.

Aworaki e piscadonan a reuni y despues di dos simannan ta hayatende via prensacu tin un conceptoclanaraad van Advies y nan no a mire. Nan no sakico tin. A pidi’e. Si no tin nada di sconde, ta algo pa transparencia pa mustraun y turkico ta pasando.

Contesta

Minister OtmarOdubertabatateypresente y a dunasubanda di medaya. E no a bisa e piscadonancu tinalgocla. Si tabata tin algocla, ta mas cu husto pa mustra di biaha. A wordobisa cu no tin nada, cu awo ta bay scuchanan. Y pa e piscadonanscucha via prensacu tinalgonaRaad van Adviescaba. Esaki a treceheridanandilantiunda cu a pasa e ley di prohibicion contra ciertoespecienan di pisca, cual a cay maneraun fastball. Pa e motiboey ta colectando firma pa protesta contra esaki y pa piditantoprome minister, comogobernador, pa wantaesakinanprome cu nan asinaleu cu e ley pasa y cu porafectanegativamente.

Por a sinti den salacu tinuninclaridadinmenso. No sakico ta bay pasa y ta trece mas insiguridad y mas inkietud. Den tantocoscu tin pa drecha cu nan ta mirarond, nan ta bisadicon ta cuminsa cu esey.

Den un reunion a puntradicon cu no a bin cu mas proyecto pa mehora e situacion di pesca. Bin cu artificial reefs, bin cu fishertracking devices. Diconhustamente bin cu mas prohibicion contra nan. Esey ta loke e piscadonan ta trece bon cladilanti, cu nan kier mas informacion. Nan kier wordoenvolvi mas y nan kier respet pa wordotumanaserio. E ta untradicion, ta nan forma di biba, ta nan entrada.

Na Aruba no tin pescacomercialgrandi cu ta caba cu lama. Ta pescaartesanal, pero ta pesca pa sobrevivi, cu lokenan tin eynan ta lora man.

Mas reunion

Reunionnan lo continua cu e mandatarionan di tanto sector primario y tambe di medioambiente, pa sa mas y tambe pa haya mas informacion. Lo scuchasi e minister berdad lo cumpli cu bay diferentecentro pa dunamasinformacion. Sino lo yamaun reunion mas pa sa di e pasonan. E gruponan di piscado lo bay siguireuni pa asinanansalinavanguardia di nan tradicion, nan derechonan.

Parke marino

Unparkemarino tin subeneficionan. Byron Boekhoudtmes a boga pa unparkemarino y e lo siguiboga pa tin ciertoregla y proteccionnan. Turrond di mundo, Aruba ta e ultimo isla den Caribe Hulandes cu no tin unparkemarino y ta un di e ultimonan den henter Caribe cu no tin esaki. Jammer ta cu e forma cu e ta bayendo ta esunincorecto. E formananundacu tin bon ehempel, a haci’econtrario. Aenvolviesunnan cu ta biba di e recurso. A envolvi e piscadonan cu ta e promenan y esunnan cu conoce e lama hopi bon. E buceadonancu tariba lama turdia y asinaey ta envolvituresnan cu ta biba di e recurso pa bosakico ta come y bebe, pa bopresentaalgomiho.

E ley aki di e forma cu e ta biniendo ta manerauncossecreto. Ningunhende no sakicopreciesunda, con hunto y nada, ta wordobisa cu ta awo ta bay sintatraha e reglanan. E pregunta di e piscadonan ta, dicon. Eynan tin cu bisa cu e forma con e proceso cu a bay den e ultimo 4 añanantabatafout di no envolvi e stakeholdernan, esnan cu ta biba y come di e recurso. Esey ta algocu tin cu tene bon cuentacun’e. Pregunta di e piscadonan ta dicon no hal’eatrasunrato, haci’ecorecto y haci’ealgo cu porbibacun’e y e piscadonan lo yudaproteha e lama pasobra nan ta esnan cu ta biba di dje. Hacidrechi, Byron Boekhoudt a bisapor ultimo.